Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania u pacjentów wg klasyfikacji ICD-11

Pracami nad kolejnymi odsłonami klasyfikacji ICD kieruje WHO (Światowa Organizacja Zdrowia). Obecnie klasyfikację ICD stosuje 100 krajów na świecie.

W najprostszym ujęciu Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD jest tłumaczeniem terminologii medycznej na uniwersalne, międzynarodowe, te same na całym świecie kody. 
ICD jest rodzajem uniwersalnego, międzynarodowego języka, umożliwiającego pracownikom ochrony zdrowia na całym świecie dzielenie się wystandaryzowanymi informacjami. W ten sposób zostaje ułatwiony proces stawiania diagnoz (piszemy kod), organizacja i oraz prowadzenie badań statystycznych w zakresie chorobowości, zapadalności czy 
umieralności.

Zjawisko kodowania chorób i procedur medycznych ma znaczenie ekonomiczne w przypadku określania stopnia finansowania opieki zdrowotnej. W wielu krajach klasyfikacja ICD jest ściśle powiązana z wysokością otrzymywanych przez pacjentów refundacji i ulg.

W Polsce Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób - ICD jest używana od 1996 roku. Obecnie znajdujemy się w okresie przejściowym. 18 czerwca 2018 roku WHO opublikowało klasyfikację ICD-11 jako oficjalnie stosowaną klasyfikację do krajowego i międzynarodowego rejestrowania i raportowania np. przyczyn chorób i zgonów. Jedenasta wersja klasyfikacji zawiera około 17 000 niepowtarzalnych kodów i ponad 120 000 terminów, które można zakodować. Po raz pierwszy w historii istnienia klasyfikacji ICD jest ona całkowicie elektroniczna. Oficjalnie ICD-11 zaczęło obowiązywać od 1 stycznia 2022 r. Według danych WHO 35 krajów stosuje już nową klasyfikację ICD-11. W Polsce trwa właśnie proces tłumaczenia i wdrażania klasyfikacji ICD-11. Przyjmuje się, że potrwa on 2-3 lata.

W ICD-11 wszystkie pojedyncze kody ujęto w 26 rozdziałów głównych i dwa rozdziały dodatkowe (V i X), które w większości dotyczą̨ schorzeń poszczególnych układów i narządów, a końcowe rozdziały odnoszą̨ się także do szczególnych okresów i wydarzeń w życiu człowieka (jak np. ciąża), do zewnętrznych przyczyn chorób i zgonów, urazów, zatruć, objawów przedmiotowych i podmiotowych, sytuacji specjalnych (np. międzynarodowych kodów alarmowych) oraz medycyny tradycyjnej.^[1] Klasyfikacja ICD-11 jest kompatybilna z DSM – V, czyli amerykańską klasyfikacją, stosowaną w zachodnich podręcznikach i artykułach, a także używaną przez polskich specjalistów.

Choć do stawiania diagnozy w ramach klasyfikacji ICD uprawnieni są lekarze, w praktyce pielęgniarskiej poza prowadzeniem dokumentacji pielęgniarskiej (np. indywidualna karta opieki pielęgniarskiej, plan opieki pielęgniarskiej, karty obserwacji, raporty pielęgniarskie) znajomość nowego i zmienionego nazewnictwa chorób (szczególnie tych związanych z obszarem terapeutycznym w którym ma się stały kontakt z pacjentem), może okazać się wskazana i przydatna.  Dlatego poniżej przedstawimy kilka informacji na temat klasyfikacji ICD-11, w aspekcie dotyczącym zaburzeń psychicznych.

W nowej klasyfikacji pojęcie „choroba psychiczna” zostaje zastąpione sformułowaniem „zaburzenie psychiczne”, co ma działać mniej stygmatyzująco i piętnująco w przypadku postawienia diagnozy.

Klasyfikacja ICD-11 odchodzi od opisu specyficznych zaburzeń osobowości na rzecz przekazania informacji o ich nasileniu: łagodnym, umiarkowanym i ciężkim. W klasyfikacji zaburzeń u dzieci i młodzieży znikł zespół Aspergera, wprowadzono zaś zaburzenie ze spektrum autyzmu. Podobnie jak w przypadku schizofrenii, na podstawie badań w obszarze zaburzeń neurorozwojowych uznano, że podział na jednostki: autyzm typowy, autyzm atypowy, zespół Aspergera jest podziałem bardziej naukowym niż praktycznym. 

W przypadku „zaburzeń nastroju” usunięto nazwę̨ alternatywną, czyli „zaburzenia afektywne”. Podobnie skrócono nazwę̨ zaburzenia afektywnego dwubiegunowego – w ICD-11 jest ono zapisane jako „zaburzenie dwubiegunowe” (Bipolar disorder). W kategorii uzależnień wyróżniono uzależnienie od hazardu (“zaburzenie używania hazardu”) oraz od gier (“zaburzenie związane z graniem”). W ICD-11 nie pojawia się ADHD, czyli określenie zaburzenia z deficytem uwagi i nadpobudliwością. W nowym nazewnictwie podzielono na podkategorie poszczególne trudności: deficyt uwagi, ruchliwość, impulsywność. 

Wprowadzone nowe nazewnictwo jest bardziej funkcjonalne, a mniej stygmatyzujące, etykietujące i kategoryzujące. W klasyfikacji położono nacisk na indywidualizm człowieka jako w przypadku wystąpienia zaburzenia, opisanie zbioru cech charakterystycznych dla niego osobniczo

Wprowadzone przez ICD 11 zmiany nazewnictwa będą miały wpływ na np. na kwestie związane ze świadczeniami refundacyjnymi. Przykładowo obecnie pacjent np. z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej ma dostęp do nowoczesnych preparatów z grupy leków przeciwpsychotycznych. Jednak choć w ICD-11 pozostał termin „schizofrenia”, to znikł podział na schizofrenię paranoidalną, hebefreniczną, katatoniczną itd. Skoro zatem w ICD-11 nie ma schizofrenii paranoidalnej, nie ma tym samym możliwości przepisywania leków refundowanych. Stąd właśnie wynika konieczność adaptacji przepisów refundacyjnych, orzeczniczych i innych do klasyfikacji ICD-11.

Bibliografia:

1. WHO – strona klasyfikacji ICD-11: https://www.who.int/news/item/11-02-2022-icd-11-2022-release
2. Główczyński P. Klasyfikacja ICD na przestrzeni lat – czy ICD-11 to ewolucja, czy rewolucja? Medycyna Praktyczna 2023. https://www.mp.pl/psychiatria/diagnostyka/317530,klasyfikacja-icd-na-przestrzeni-lat-czy-icd-11-to-ewolucja-czy-rewolucja
3. Krawczyk P., Święcicki Ł.: ICD-11 vs. ICD-10 – przegląd aktualizacji i nowości wprowadzonych w najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO. Psychiatria Polska 2020; 54(1): 7–20, DOI: https://doi.org/10.12740/PP/103876

[1] Krawczyk P., Święcicki Ł.: ICD-11 vs. ICD-10 – przegląd aktualizacji i nowości wprowadzonych w najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób WHO. Psychiatria Polska 2020; 54(1): 7–20, DOI: https://doi.org/10.12740/PP/103876 str 8