Opieka nad pacjentem z chorobą Parkinsona

Wróć do listy Data:
mgr pielęganiarstwa Ewa Cieślik
mgr pielęgniarstwa Ewa Cieślik

Choroba Parkinsona (Parkinson’s disease, PD) to postępująca choroba neurodegeneracyjna, jedna z najczęstszych chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego. Charakteryzuje się utratą neuronów części zbitej istoty czarnej, obecnością uwolnionej mieliny, reaktywną glejozą i występowaniem eozynofilnych wtrętów wewnątrzcytoplazmatycznych (ciał Lewy’ego) w pozostałych neuronach istoty czarnej. 

Spis treści:

Etiologia

Przyczyną objawów PD jest spadek poziomu dopaminy ze względu na zanik komórek dopaminergicznych w istocie czarnej. Neuroprzekaźnik ten koordynuje pracę i siłę mięśni, odgrywa także rolę w wytwarzaniu hormonów i wpływa na emocje. Ludzki mózg nie ma możliwości uzupełnienia niedoboru dopaminy, więc chory zaczyna odczuwać pierwsze objawy. 

Objawy

Objawy kliniczne PD można podzielić następująco:

  • objawy ruchowe – drżenie spoczynkowe, sztywność, spowolnienie, zaburzenia postawy ciała i równowagi,
  • objawy pozaruchowe: 
  • objawy neuropsychiatryczne: 
  • zaburzenia afektywne i lękowe – lęk, apatia, depresja, przewlekłe zmęczenie, 
  • zaburzenia kontroli impulsów – patologiczny hazard, niekontrolowane zakupy, kompulsywne objadanie się i ataki obżarstwa, lekkomyślne prowadzenie pojazdów, 
  • zaburzenia psychotyczne – omamy i urojenia, 
  • zaburzenia snu i rytmu dobowego – sen przerywany, wybudzanie się w nocy, wczesne pobudki, zmiana pory snu, zespół niespokojnych nóg, senność w ciągu dnia, żywe marzenia senne,
  • zaburzenia wegetatywne – zaparcia, ślinotok, a na późniejszych etapach choroby: hipotonia ortostatyczna, arytmia serca, objawowa dysfagia,
  • zaburzenia funkcji poznawczych – dysfunkcja w zakresie nauki i zapamiętywania, uwagi, języka, przetwarzania wzrokowo-przestrzennego. 

Opieka nad chorym

Sam pacjent z PD, jak również jego bliscy czy opiekun doświadczają różnych problemów, zależnych od postępu choroby i ogólnej kondycji chorego. Poniżej zaprezentowano przykładowe problemy pielęgnacyjne wraz z propozycją rozwiązań. Wdrożone zabiegi kinezyterapeutyczne mają wpływ na przebieg choroby i wzmacniają ogólny stan zdrowia pacjenta. Indywidualnie dobrana terapia pozwala zniwelować objawy ruchowe i pozaruchowe.

Problem pielęgnacyjnyPropozycja postępowania
Hipotonia ortostatyczna
  • dosalanie posiłków
  • duża ilość płynów w diecie
  • aktywność fizyczna
  • odpowiednie ułożenie w łóżku – głowa wyżej
  • pończochy przeciwżylakowe
  • donosowa podaż desmopresyny oraz leczenie farmakologiczne na zlecenie lekarza

Zaburzenia mikcji
  • zmniejszenie ilości płynów przyjmowanych wieczorem
  • wykonanie badania urodynamicznego i wdrożenie zaleceń lekarskich odnośnie do leczenia farmakologicznego – zastosowanie leków cholinolitycznych lub parasympatykolitycznych

Zaburzenia erekcji
  • stosowanie leczenia farmakologicznego na zlecenie lekarza

Zaburzenia żołądkowo-jelitowe, dysfagia, refluks żołądkowo-jelitowy
  • częste spożywanie małych posiłków
  • wdrożenie odpowiedniej techniki połykania, np. looking at the plate – podczas połykania chory dotyka brodą do klatki piersiowej
  • farmakoterapia, np. omeprazol

Zaparcia
  • wdrożenie i stosowanie diety bogatobłonnikowej wraz ze zwiększoną ilością przyjmowanych płynów 
  • zwiększona aktywność ruchowa

Postępujące zaburzenia ruchowe
  • multidyscyplinarna rehabilitacja
  • kinezyterapia: przeciwdziałanie unieruchomieniu, trening odpowiednich nawyków i zachowań, poprawa szybkości reakcji odruchowych

Zaburzenia ruchowe zależne od stopnia zaawansowania PD
  • w I stadiumchoroby:
    • długie spacery ze stymulacją w postaci różnego podłoża i różnych dystansów, spacer długimi krokami
  • w II stadiumchoroby:
    • nacisk na wyprostowaną postawę, trenowanie technik wstawania z krzesła, wykonywania przysiadów, chodzenia po schodach, ćwiczenia zmiany pozycji i siadania w łóżku oraz ćwiczenia rozciągające
  • w III stadium choroby:
    • regularna aktywność
    • chodzenie długimi krokami
    • unoszenie stopy od podłoża na wysokość 1,5 cm 
    • trening wyprostowanej postawy i stabilności w celu przeciwdziałania upadkom
  • w IV stadiumchoroby (pacjent niepełnosprawny):
    • częste chodzenie z asekuracją
    • kontynuacja ćwiczeń rozciągających
  • w V stadiumchoroby (pacjent porusza się na wózku inwalidzkim lub jest unieruchomiony):
    • terapia skoncentrowana na edukacji opiekuna zaopatrzenie w akcesoria ortopedyczne konieczne do przemieszczania się (balkonik)

Działania usprawniające podjęte w odpowiednim czasie oraz zaangażowanie pacjenta i opiekuna wraz z uwzględnieniem zaleceń fizjoterapeuty są warunkami utrzymania dobrej sprawności chorego. Dodatkowo jest to doskonała profilaktyka trwałej niepełnosprawności, pomagająca pacjentowi jak najdłużej utrzymać samodzielność.

Mimo że podstawę terapii stanowi leczenie farmakologiczne, równie ważny jest odpowiedni model żywienia. Zbilansowana i zróżnicowana dieta to bardzo istotny element wspomagający leczenie, który pomaga spowolnić i złagodzić przebieg choroby. 

PD prowadzi do ogromnych zmian, które dotyczą zarówno chorego, jak i rodziny czy opiekuna. Osoba dotychczas aktywna, samodzielna i decyzyjna staje się zależna od innych, potrzebuje opieki i pomocy w codziennym funkcjonowaniu. Od opiekuna sytuacja ta wymaga natomiast wyrozumiałości i cierpliwości. 

Piśmiennictwo

  1. Antosik-Wójcińska AZ. Choroba Parkinsona – neurologiczna czy neuropsychiczna? Psychiatr Dypl 2020, https://podyplomie.pl/psychiatria/34262,choroba-parkinsona-neurologiczna-czy-neuropsychiczna [dostęp: 23.05.2023].
  2. Dochniak M, Ekiert K. Żywienie w prewencji i leczeniu choroby Alzheimera i choroby Parkinsona. Piel Zdr Publ 2015; 5(2): 199–208. 
  3. Holland J. Opieka nad pacjentami z chorobą Parkinsona podczas zabiegów chirurgicznych. Neurol Dypl 2012; 7(1): 33–38. 
  4. Leszek J (red.). Choroby otępienne. Teoria i praktyka. Continuo, Wrocław 2003.
  5. Potulska-Chromik A. Zaburzenia czynności układu wegetatywnego w chorobach układu pozapiramidowego. Pol Przegl Neurol 2008; 4(2): 65–70.
  6. Reuter I; Budrewicz S (red. wyd. pol.). Choroba Parkinsona. Edra Urban & Partner, Wrocław 2019.
  7. Szluz B. Opieka nad osobą z chorobą Parkinsona w percepcji opiekuna rodzinnego. Roczniki Teologiczne 2019; 66(1): 63–74.
  8. Tkaczyk A, Kowalewska B. Pacjent z chorobą Parkinsona – studium przypadku. W: Klimaszewska K, Baranowska A, Krajewska-Kułak E (red.). Współczesne wyzwania w ochronie zdrowia. T. 1. Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok 2018: 49–79.
  9. Wallner R, Senczyszyn A, Budrewicz S i wsp. Zaburzenia poznawcze i neuropsychiatryczne w chorobie Parkinsona. Pol Przegl Neurol 2019; 15(2): 96–105. 
  10. Wróbel A, Wróbel P, Otfinowska E. Znaczenie wsparcia oraz formy aktywności kinezyterapeutycznej członków rodzin osób dotkniętych chorobą Parkinsona. Health Prom Phys Act 2019; 1(6): 1–7.
Wróć do listy Przejdź dalej