Przegląd badań stosowanych w neurologii – elektromiografia EMG

Wszystkie mięsnie szkieletowe człowieka połączone są z układem nerwowym za pomocą połączenia synaptycznego pomiędzy aksonem neuronu ruchowego a komórką mięśniową Połączenie to nazywane jest płytką motoryczną, płytką nerwowo-mięśniową lub płytką ruchową (nazwy zamienne). Płytka zapewnia komunikację komórki nerwowej z komórką mięśniową, w wyniku czego impulsy z układu nerwowego trafiają do mięśni, które się kurczą. Właśnie ten fizjologiczny proces jest wykorzystywany w badaniu elektromiograficznym

Początki elektromiografii przypadają na koniec XVIII wieku. Jednak rozwój tej metody w diagnostyce neurologicznej datuje się dopiero od 1929 roku. W kolejnych latach udoskonalano techniki i metody badania oraz aparaturę badawczą.

Charakterystyka badania EMG

Elektromiografia służy do zapisywania aktywności elektrycznej pojawiającej się poszczególnych mięśniach oraz pozwala ocenić funkcjonowanie mięśni i nerwów obwodowych odpowiedzialnych za ich unerwienie.

Badanie polega na stymulowaniu nerwu za pomocą krótko trwającego bodźca elektrycznego w jednym miejscu i rejestrowaniu sygnału w drugim. Badanie jest przeprowadzane przy użyciu elektromiografu. Przyrząd generuje bezpieczne dla pacjenta serie bodźców elektrycznych o różnej częstotliwości i mające doprowadzić do reakcji mięśnia (skurczu). Następnie dokonywany jest zapis czynności mięśni w spoczynku i w skurczu.

Wyróżniamy dwa typy badania:

• elektromiografia powierzchniowa (sEMG) – polega na umieszczeniu na skórze pacjenta elektrod, które są w stanie rejestrować sygnały elektryczne generowane przez mięśnie. Jest to metoda nieinwazyjna, która pozwala ocenić ogólną aktywność mięśni.
• elektromiografia igłowa (iEMG) – polega na wprowadzeniu do mięśnia cienkiej igły-elektrody, która rejestruje generowane przez niego sygnały elektryczne. Ta metoda jest bardziej inwazyjna niż sEMG, ale pozwala na precyzyjniejsze zbadanie funkcjonowania poszczególnych włókien mięśniowych i nerwów obwodowych.

Badanie jest wykorzystywane w diagnostyce chorób nerwów obwodowych (neuropatii) i chorób mięśni (miopatii). Elektromiografia najczęściej służy do wykrywania:

• zespołu cieśni nadgarstka
• polineuropatii
• tężyczki
• dystrofii mięśniowej
• stwardnienia zanikowego bocznego
• rdzeniowego zaniku mięśni
• miastenii
• rwy kulszowej
• uszkodzenia nerwów po urazach, kontuzjach
• uszkodzenia korzeni nerwowych w dyskopatii
• trudnościami w ustaleniu przyczyny osłabienia mięśni

EMG wykorzystywane jest także do diagnozy poszczególnych obszarów ciała przy problemach z niedowładem, osłabieniem czy bólami nieznanego pochodzenia.

Przeciwwskazaniem do wykonania badania jest:

• wszczepiony rozrusznik serca 
• wszczepiony kardiowerter-defibrylator
• ciąża
• tendencja do miejscowych obrzęków limfatycznych.

Wskazówki praktyczne

Przygotowując pacjenta do badania, a także asystując w trakcie badania warto zwrócić uwagę na:

• dokładne oczyszczenie, umycie badanego obszaru, niestosowanie kremów, maści, balsamów czy oliwek
• możliwość pojawienia się uczucia lekkiego dyskomfortu, bólu w przypadku przeprowadzenia elektromiografii igłowej w momencie wkłucia, wprowadzenia igły pod skórę. Odczucie bólu zależy od indywidualnych cech i może być różnie odczuwane przez różnych pacjentowi. W przypadku niskiego progu bólu badanie może być nawet przerwane i/lub odroczone. Zazwyczaj uczucie dyskomfortu ustępuje po badaniu.
• w trakcie wywiadu z pacjentem wskazane jest uzyskanie informacji o przyjmowanych regularnie lekach doustnych, chorobach współistniejących, uczuleniach itp. brak przeciwwskazań do przyjęcia porannej dawki leków, jeśli dany pacjent przyjmuje je regularnie. Ważna jest informacja o przyjmowanych doustne antykoagulantach. Z kolei pacjenci z miastenią w dniu badania nie powinni przyjmować leków przeciw miastenii.
• przed badaniem pacjent jest proszony o zdjęcie metalowych ozdób, ponieważ mogą one zaburzyć wynik
• poinformowanie pacjenta o czasie trwania badania, w zależności od typu badanie może trwać 20-40 minut.

Badanie jest wykonywane w spoczynku, na siedząco lub leżąco (w zależności od badanego miejsca). Badanie może być wykonywane w warunkach szpitalnych (w pracowni EMG) lub w warunkach ambulatoryjnych. Po badaniu wykonanym ambulatoryjnie pacjent bez żadnych dodatkowych wskazań wraca do domu

Źródła:

1. Lindsay K., Bone I., Fuller G.: Neurologia i neurochirurgia. Wydawnictwo Edra, Urban &Partner 2018, str. 58-61
2. Herman K. Elektromiografia. Medycyna Praktyczna 2016. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/140530,elektromiografia  Dostęp: 10.10.2024.
3. Niewiadomska M. Współczesne osiągnięcia i kierunki rozwoju badań elektromiograficzno-neurograficznych. Polski Przegląd Neurologiczny, 2010, tom 6, nr 1 str 46-49. Dostęp: 11.10.2024.