Przegląd badań stosowanych w neurologii – elektroencefalografia (EEG)

Jak działa mózg?

Ludzki mózg pracuje całą dobę, emitując fale mózgowe o różnym potencjale elektrycznym. Neurony „komunikują” się między sobą za pomocą impulsów elektrycznych. Obrazem aktywności elektrycznej mózgu są fale o różnym zakresie i częstotliwości.  Charakterystycznym częstotliwościom fal mózgowych, oznaczanych za pomocą liter greckiego alfabetu (alfa, beta, gamma, delta, theta) odpowiadają stany świadomości człowieka. Każda z fal w określonych warunkach jest prawidłowa, w innych może być niekorzystna. 

Na podobnej zasadzie działają biegi w samochodzie – każdy bieg jest prawidłowy tylko przy danej prędkości. W samochodzie uczymy się, jak dostosowywać biegi do prędkości, a także szybko i płynnie je zmieniać. 

Elastyczny i wydajny mózg umie szybko zmieniać zakresy częstotliwości fal w zależności od wymaganego zadania. Dlatego, nawet gdy śpimy mózg, wytwarza fale mózgowe, tyle tylko, że wolniejsze. Dzięki falom mózgowym możemy wprowadzać się w stan relaksu, a także skupiać na czymś wzmożoną uwagę. Czynność mózgu zmienia się również z wiekiem – inny zapis otrzymujemy w przypadku dziecka, a inny dla dorosłego. 

Urządzeniem, które pozwala na rejestrowanie i badanie fal mózgowych jest elektroencefalograf. Elektroencefalograf składa się z elektrod, które po odpowiednim rozmieszczeniu na powierzchni głowy rejestrują zmiany potencjału elektrycznego, spowodowane aktywnością komórek nerwowych. Zmiany potencjału elektrycznego są następnie wzmacniane w komputerze stanowiącym część elektroencefalografu i przedstawiane w postaci charakterystycznych linii – elektroencefalogramu. 

Wskazania do wykonania badania EEG

Badanie EEG jest głownie wykorzystywane w diagnostyce padaczki, gdzie ułatwia: postawienie diagnozy i rozpoznania, określenie rodzaju padaczki i zespołu padaczkowego, lokalizację ogniska czy prognozowanie nawrotu. 

Poza diagnozowaniem padaczki badanie EEG wykorzystuje się również w:

• diagnozowaniu zaburzeń snu, nawracających bólów głowy, omdleń
• potwierdzeniu śmierci pnia mózgu
• różnicowaniu encefalopatii (spowodowanych zmianami organicznymi) 

Zmiany w zapisie EEG obserwuje się ponadto w: 

• guzach mózgu, 
• chorobach naczyniowych mózgu, 
• urazach głowy, 
• zapaleniu mózgu i opon mózgowych, 
• zatruciach, 
• zaburzeniach metabolicznych, elektrolitowych i hormonalnych.

Jak przygotować się do badania EEG? – wskazówki dla osoby przygotowującej się do badania

Badanie EEG nie wymaga specjalnych przygotowań, jest to badanie nieinwazyjne, wykonywane w spoczynku.

Wieczorem przed EEG należy umyć włosy wyłącznie szamponem. W dniu badania, nie należy nakładać na włosy żadnych odżywek, kremów, pianek czy żeli, ponieważ na głowę zostaną przypięte elektrody lub założony czepek. 

Wskazane jest powstrzymanie się od spożywania napojów zawierających kofeinę, taurynę, inozytol 8 do 12 godzin przed badaniem.

Jeśli pacjent przyjmuje na stałe jakeś leki, powinien skonsultować z lekarzem, czy zażyć je przed badaniem. Zazwyczaj leki należy przyjąć jak zwykle, ale czasem konieczna jest modyfikacja leczenia.

Jeśli zachodzi taka potrzeba należy także zastosować się do zaleceń lekarza dotyczących snu. Czasem przed badaniem EEG konieczne jest powstrzymanie się od snu, czyli czuwanie w noc poprzedzającą badanie, jest to tzw. EEG po deprywacji snu. W tym wypadku osoba badana nie śpi przez noc poprzedzająca badanie (bez wspomagania się kawą czy napojami energetyzującymi).

Wykonanie badania – wskazówki dla pacjenta

Badanie wykonuje się zwykle w pozycji leżącej na wznak. Na głowę zakłada się specjalny czepek z elektrodami. Elektrody najlepiej zakładać zaczynając od odprowadzeń potylicznych w kierunku czoła. Elektrody są połączone z komputerem, który będzie rejestrował aktywność mózgu.

Badana osoba nie powinna stykać się z elementami uziemionymi ani z żadnymi elementami metalowymi (np. leżanka z metalowym stelażem). Należy zadbać o wygodne ułożenie pacjenta, gdyż mimowolne napięcie mięśni, np. karku, może powodować zakłócenia w zapisie badania.

Ważne, aby podczas zapisu pacjent był poinformowany, aby nie wykonywać żadnych ruchów, w szczególności: nie marszczyć czoła, nie zaciskać szczęk, nie ruszać językiem oraz ograniczyć mruganie oczami.

Osoba wykonująca badanie instruuje pacjenta, co ma robić w określonym momencie badania EEG. Mogą być to określone czynności, np. obserwowanie migających świateł lub wykonywanie głębokich i szybkich wdechów i wydechów., liczenie, Jeśli badanie ma być wykonywane podczas snu, w pracowni będą panować odpowiednie warunki – półmrok i cisza. Pacjent zostanie poproszony o wygodne ułożenie się, zamknięcie oczu i próbę zaśnięcia. 

Badanie EEG trwa zazwyczaj około godziny, choć czasem może trwać dłużej. W określonych przypadkach badanie EEG może być prowadzone przez kilka godzin lub przez całą noc. 

U niektórych pacjentów badanie może być także nagrywane kamerą wideo. Nazywa się to „wideo-EEG" i służy do późniejszego zestawienia wyniku zapisu fal mózgowych (encefalogramu) z aktywnością pacjenta zapisaną na taśmie, np. jakie fale są obecne podczas snu, zasypiania, budzenia się i czuwania.

U niektórych osób wykonuje się ambulatoryjne badanie EEG. Po założeniu elektrod na głowę pacjenci mogą wrócić do domu z przenośnym rejestratorem EEG, który noszą przy sobie. W takich wypadkach EEG rejestruje fale mózgowe przez kilka dni, podczas wykonywania zwykłych codziennych czynności.

EEG jest badaniem nieinwazyjnym i nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do jego wykonania. Technicznym ograniczeniem możliwości wykonania EEG są zmiany na skórze głowy, np. otwarte rany.

Źródła:

1. Lindsay K. Bone I. Fuller G. Neurologia I neurochirurgia. Wydawnictwo Edra 2010, str. 51
2. Mazur R. (red.) Neurologia kliniczna Wydawnictwo Via Medica 2007 str 149
3. Wiercińska M. Badanie EEG (elektroencefalografia): jak się przygotować, jak przebiega badanie i co wykrywa. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/314780,badanie-eeg dostęp: 13.09.2024.