Przegląd badań stosowanych w neurologii – badania obrazowe

Ultrasonografia (USG)

USG ma nieco mniejsze znaczenie w diagnostyce chorób układu nerwowego. Stosowane jest m.in. u noworodków i niemowląt (USG przezciemiączkowe) w celu wykrycia wodogłowia, wodniaków, krwotoków czy innych wad rozwojowych. 

Duże znaczenie odgrywa ultrasonografia dopplerowska (Doppler USG). Jest ona podstawowym badaniem w diagnostyce tętnic w odcinku szyjnym, pozwalającym potwierdzić lub wykluczyć zaburzenia ich przepływu, określić stopień zwężenia (procentowo), co stanowi podstawę do kwalifikacji do zabiegu operacyjnego lub wewnątrznaczyniowego.

Tomografia komputerowa (TK)

Jest to metoda wykorzystująca promieniowanie jonizujące (lampa rentgenowska wykonuje ruch okrężny wokół pacjenta, a detektory umieszczone naprzeciwko lampy mierzą osłabienie promieniowania po przejściu przez badany obiekt). Przykładowo TK głowy bez podania środka cieniującego pozwala na:

• diagnostykę m.in.: złamań kości czaszki, pourazowych obrażeń wewnątrzczaszkowych, wad budowy struktur kostnych, zwapnień, ognisk patologicznej przebudowy tkanki kostnej, krwawienia wewnątrzczaszkowego o różnej etiologii, udarów niedokrwiennych po pewnym czasie od ich wystąpienia
• wstępne rozpoznanie: różnych zmian ogniskowych, np. guzów wewnątrzczaszkowych, zaniku korowo-podkorowego mózgowia, wodogłowia o różnej etiologii.

TK głowy z zastosowaniem środka cieniującego umożliwia ocenę diagnostyczną m.in.: nacieku zapalnego, organizującego się ogniska chorobowego (np. zapalnego, niedokrwiennego, nowotworowego), części guzów litych, stref wzmożonego przepływu wokół zmian niedokrwiennych.

Z kolei TK wykonana w algorytmie kostnym znajduje zastosowanie w diagnostyce struktur ucha i twarzoczaszki, np. w przypadku przewlekłych zapaleń ucha środkowego czy złamań kości skroniowej.

Angio-TK pozwala na: analizę zwężeń, także w początkowych odcinkach tętnic szyjnych i kręgowych oraz naczyń wewnątrzczaszkowych niedostępnych lub trudno dostępnych w badaniu USG, uwidocznienie i określenie rozmiarów tętniaków wewnątrzczaszkowych, ocenę malformacji tętniczo-żylnych: naczyniaków i przetok tętniczo-żylnych.

Angiografia naczyń mózgowia (DSA)

DSA jest badaniem inwazyjnym. Ma na celu zobrazowanie naczyń mózgowia w różnych fazach przepływu krwi przez tętnice, naczynia włosowate i żyły po podaniu środka kontrastowego. Środek kontrastowy do badanej tętnicy podawany jest przez cewniki. Badanie DSA naczyń mózgowych wykonywane jest najczęściej z dostępu pachwinowego przez nakłucie tętnicy udowej lub pachowego przez tętnicę pachową. Badanie DSA mózgowia może zdiagnozować m.in.: tętniaka, malformacje tętniczo-żylne, guza i ocenić stopień jego unaczynienia, zapalenie tętnic mózgowych, ocenić niedrożność naczyń mózgowych, zakrzepicę.

Ważne

Wobec dużej inwazyjności badania przeprowadzonego w warunkach operacyjnych konieczne jest odpowiednie przygotowanie pacjenta do badania. Pacjent musi być na czczo co najmniej 6 h przed badaniem. Ważne, aby przyjął leki, które przyjmuje stale, i był nawodniony. Przed planowym badaniem (zabiegiem) konieczne jest:

• przeprowadzenie wywiadu (choroby współistniejące, przyjmowane leki)
• pobranie krwi na badania (morfologia, biochemia)
• poinformowanie pacjenta o szczegółach badania i uzyskanie pisemnej zgody.
• przygotowanie miejsca wkłucia - ogolenie pola operacyjnego

Po zabiegu konieczne jest monitorowanie opatrunku uciskowego (miejsce wkłucia cewnika) pod kątem wystąpienia krwawienia, zaburzeń czucia kończyny oraz pomiar ciśnienia tętniczego i tętna, prowadzenie obserwacji pacjenta. Wałek uciskający miejsce wkłucia usuwamy najczęściej po 2-4 godzinach (w zależności od stanu zasklepienia miejsca wkłucia). Pacjent pozostaje w łóżku, nadal prowadzona jest obserwacja opatrunku pod kątem wystąpienia krwawienia czy krwiaka.

W ostatnich latach, po wprowadzeniu angio-MR, angio-KT nastąpiło ograniczenie wskazań do angiografii. Techniki stosowane w czasie angiografii stały się podstawą rozwijającej się neuroradiologii interwencyjnej, w której przez cewniki wprowadzone do tętnic, przeprowadza się zabiegi terapeutyczne, np. embolizację tętniaków wewnątrzczaszkowych.

Rezonans Magnetyczny (MR)

Rezonans magnetyczny (MR) nie wykorzystuje promieniowania rentgenowskiego, lecz pole magnetyczne i fale radiowe. Badanie MR umożliwia ocenę niektórych struktur anatomicznych całego ciała (np. głowy, poszczególnych odcinków kręgosłupa, pojedynczych stawów, miednicy mniejszej, jamy brzusznej lub klatki piersiowej (w dowolnej płaszczyźnie) oraz naczyń. MR można wykonać z zastosowaniem środka kontrastowego lub bez jego użycia. Większość chorób mózgu i rdzenia kręgowego jest dziś wskazaniem do badania rezonansem magnetycznym.

Rezonans magnetyczny głowy umożliwia wykrycie m.in.: wad wrodzonych mózgu, przyczyn niektórych typów padaczki, zmian zapalnych w środkowym układzie nerwowym o różnej etiologii, zmian pourazowych nieuchwytnych w TK, czy udar niedokrwienny we wczesnej fazie. MR jest badaniem pozwalającym uwidocznić:

• patologie struktur wewnątrzkanałowych rdzenia kręgowego: ogniska zapalne i demielinizacyjne w rdzeniu kręgowym, guzy, krwawienia
• dyskopatie, uwidacznia budowę krążka międzykręgowego i wszystkie fazy choroby zwyrodnieniowej poszczególnych jego części, jak np. wypadnięcie jądra miażdżystego i umożliwić ocenę uszkodzeń chrząstek stawowych w obrębie kręgosłupa czy pourazowych zmian wewnątrzkanałowych, zwłaszcza rdzenia kręgowego
• kostne zmiany zwyrodnieniowe, choć mniej dokładnie niż w tomografii komputerowej. 
• naczyniaki, malformacje naczyniowe.

Ważne:

Przeciwwskazania do badania rezonansem magnetycznym: wszczepiony stymulator serca, pompa insulinowa, wszczepiony neurostymulator, odłamki pocisków lub opiłki metaliczne. Sztuczne zastawki serca, protezy stawów i inne materiały stosowane w chirurgii (np. klipsy naczyniowe, systemy stabilizujące kręgosłup) aktualnie produkowane są w taki sposób, aby nie stanowiły przeciwwskazań do badania MR. 

Uwaga: U pacjentów ze stentami wewnątrznaczyniowymi badanie rezonansem można bezpiecznie wykonać po 6 miesiącach od zabiegu.

Badanie rentgenowskie (RTG)

Wobec rozwoju innych technik diagnostycznych badania rentgenowskie mimo faktu, że są powszechnie dostępne, stopniowo tracą na znaczeniu. Są wypierane przez inne, wyżej opisane, dokładniej diagnostycznie metody badań.

W przypadku RTG czaszki w urazach czaszkowo-mózgowych zdjęcia RTG pozwalają na m.in.: wykrycie i określenie rodzaju złamania kości czaszki, ocenę wgłobienia odłamów, stwierdzenie odmy wewnątrzczaszkowej. Z kolei zdjęcia RTG kręgosłupa wykonane w swobodnej pozycji stojącej znajdują zastosowanie jako badanie u chorych z bólami kręgosłupa, niezależnie od podejrzewanej przyczyny. W urazach kręgosłupa w RTG najlepiej uwidaczniają się przemieszczenia kręgów, złamania trzonów i wyrostków kolczystych. RTG wykorzystywane jest też jako badanie kontrolne po leczeniu operacyjnym. RTG jest wykorzystywane również dla zdiagnozowania niestabilności sąsiadujących ze sobą kręgów, zwłaszcza odcinka szyjnego. Dzięki RTG możliwe jest również rozpoznanie lokalizacji materiału przepuklinowego wewnątrz kanału kręgowego. 

Źródła:

1. Lindsay K. Bone I. Fuller G. Neurologia I neurochirurgia. Wydawnictwo Edra 2010, str. 34
2. Bogusławska-Walecka R., Brzozowski K., Skrobowska E. Badania obrazowe w neurologii. Medycyna Po Dyplomie. https://podyplomie.pl/wiedza/neurologia/004,badania-obrazowe-w-neurologii?gad_source=1&gbraid=0AAAAAD6cS2eDDXNaYZJumuSk-k7XNPfQO&gclid=CjwKCAjw2dG1BhB4EiwA998cqEtqbNRTVM7DNguU4ntF14Z3_GRDOu6tNsrwt7kNoFbNqYIYM3Q6MRoCGe8QAvD_BwE Dostęp: 8.08.2024
3. Leksa N., Truszkiewicz A. Aebisher D. Bartusik-Aebisher D. Diagnostyka obrazowa okiem neurologa. Inżynier i Fizyk Medyczny 5/2019 https://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-ebb90f11-f07d-4c6c-8fed-07c20b21fc60/c/Diagnostyka_obrazowa_okiem_neurologa.pdf Dostęp: 8.08.2024
4. Mazur R. (red.) Neurologia kliniczna Wydawnictwo Via Medica 2007 str 142