Zalecenia dla pacjenta z chorobą niedokrwienną serca

Wróć do listy Data:

Choroba niedokrwienna serca (ChNS) to zespół objawów spowodowanych niedostatecznym dopływem krwi do mięśnia sercowego. Jest jedną z najczęstszych chorób układu sercowo-naczyniowego i główną przyczyną zgonów w krajach rozwiniętych.


Skuteczne leczenie ChNS wymaga konsekwentnego stosowania się do zaleceń lekarza i wprowadzenia trwałych zmian w stylu życia. W przypadku nasilenia objawów lub pojawienia się nowych dolegliwości, pacjent powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.


Edukacja pacjentów w tym zakresie powinna być prowadzona systematycznie, z empatią i zrozumieniem, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb każdego pacjenta. Właściwie przekazane informacje nie tylko zwiększają skuteczność leczenia, ale również zmniejszają ryzyko powikłań i poprawiają jakość życia.

Kiedy przekazać porady edukacyjne?

Zalecenia należy przekazać po diagnozie choroby niedokrwiennej serca postawionej przez lekarza kardiologa, jako uzupełnienie zaleceń lekarskich. Warto przypominać o nich podczas wizyt kontrolnych, szczególnie przy modyfikacji leczenia lub w przypadku wystąpienia dodatkowych czynników ryzyka. Edukację należy również prowadzić w ramach profilaktyki kardiologicznej oraz rehabilitacji kardiologicznej.

Którym pacjentom przekazać zalecenia?

Należy zwrócić szczególną uwagę na następujące grupy pacjentów:

  • Osoby z potwierdzoną chorobą niedokrwienną serca,
  • Pacjenci po przebytym zawale mięśnia sercowego,
  • Osoby po zabiegach rewaskularyzacyjnych (angioplastyka, stentowanie, pomostowanie aortalno-wieńcowe),
  • Pacjenci z wieloma czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych,
  • Osoby z cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, hipercholesterolemią,
  • Palacze tytoniu,
  • Pacjenci z nadwagą lub otyłością,
  • Osoby z rodzinnym obciążeniem chorobami sercowo-naczyniowymi.

W jaki sposób edukować pacjenta?

Rozmowę przeprowadzić w osobnym pomieszczeniu, zapewniającym intymność, zachowując poufność informacji medycznych. Można przygotować wcześniej materiały edukacyjne - broszury lub ulotki z najważniejszymi informacjami. Niezwykle ważne jest okazanie empatii i zrozumienia dla obaw pacjenta oraz zachęcenie do zadawania pytań i wyrażania wątpliwości. Istotne jest włączenie rodziny pacjenta w proces edukacji - można zaoferować materiały edukacyjne dla bliskich. W przypadku wątpliwości i pytań pojawiających się po zakończeniu wizyty, można zaproponować pacjentowi kontakt telefoniczny.

Kluczowe elementy edukacji

Istotnymi aspektami edukacji, które należy szczególnie podkreślić w rozmowie z pacjentem z chorobą niedokrwienną serca, są:

  • Konieczność regularnego przyjmowania leków zgodnie z zaleceniami,
  • Znaczenie modyfikacji stylu życia (aktywność fizyczna, dieta, zaprzestanie palenia),
  • Umiejętność rozpoznawania objawów zaostrzenia choroby,
  • Regularne kontrole lekarskie i badania diagnostyczne,
  • Radzenie sobie ze stresem i wsparcie psychologiczne.

Zalecenia dla pacjenta z chorobą niedokrwienną serca


  1. Pacjent powinien regularnie przyjmować leki zgodnie z zaleceniami lekarza i nie modyfikować samodzielnie dawek ani czasu ich przyjmowania. Dotyczy to zarówno leków przyjmowanych codziennie (np. leki przeciwpłytkowe, statyny, beta-blokery), jak i leków doraźnych (np. nitrogliceryna).
  2. Aktywność fizyczną należy wprowadzać stopniowo, dostosowując jej intensywność do indywidualnych możliwości organizmu. Zaleca się regularny wysiłek aerobowy o umiarkowanej intensywności (np. spacery, nordic walking, pływanie, jazda na rowerze).
  3. Optymalnym celem jest osiągnięcie około 10 000 kroków oraz 90 minut aktywności fizycznej w ciągu dnia. Aktywność powinna być rozłożona równomiernie w ciągu tygodnia (np. 30 minut aktywności przez 3-5 dni w tygodniu).
  4. Pacjenci z nadwagą powinni dążyć do redukcji masy ciała do wartości BMI poniżej 25 kg/m². Redukcja masy ciała powinna być stopniowa (0,5-1 kg tygodniowo) poprzez połączenie odpowiedniej diety i aktywności fizycznej.
  5. Należy kontrolować obwód pasa, który powinien wynosić poniżej 94 cm dla mężczyzn i poniżej 80 cm dla kobiet. Otyłość brzuszna jest istotnym czynnikiem ryzyka powikłań sercowo-naczyniowych.
  6. Osoby palące papierosy, używające e-papierosów i podgrzewaczy tytoniu powinny jak najszybciej zaprzestać palenia. Pomocna może okazać się porada lekarza POZ, który może zalecić farmakoterapię ułatwiającą zrezygnowanie z nałogu (np. preparaty nikotynowe, bupropion, wareniklina).
  7. Należy unikać narażenia na palenie bierne, szczególnie nie przebywać w jednym pomieszczeniu z osobami palącymi, gdyż ma to niekorzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.
  8. Pacjent powinien regularnie kontrolować wartości ciśnienia tętniczego i tętna, prowadząc dzienniczek pomiarów. O każdej zauważonej nieprawidłowości (np. ciśnienie powyżej 140/90 mmHg, nieregularne tętno) należy poinformować lekarza prowadzącego.
  9. Zaleca się przestrzeganie diety ubogiej w tłuszcze zwierzęce i cukry proste, zastępując je warzywami, owocami, olejami roślinnymi i rybami. Rekomendowana jest dieta śródziemnomorska lub dieta DASH, bogata w błonnik, antyoksydanty i nienasycone kwasy tłuszczowe.
  10. Należy regularnie kontrolować wartość cholesterolu całkowitego, frakcji LDL, HDL i trójglicerydów (lipidogram), a także glikemii na czczo. Zalecane wartości to: cholesterol LDL poniżej 70 mg/dl (lub nawet poniżej 55 mg/dl w przypadku bardzo wysokiego ryzyka), cholesterol HDL powyżej 40 mg/dl dla mężczyzn i powyżej 45 mg/dl dla kobiet, trójglicerydy poniżej 150 mg/dl, glikemia na czczo poniżej 100 mg/dl.
  11. Pacjent powinien regularnie zgłaszać się na wizyty kontrolne wyznaczone przez lekarza prowadzącego, nawet jeśli nie odczuwa dolegliwości. Pozwoli to na wczesne wykrycie ewentualnych zmian w przebiegu choroby i modyfikację leczenia.
  12. W przypadku zaobserwowania niepokojących dolegliwości, takich jak nasilona duszność w spoczynku, nagły ból w klatce piersiowej, nieregularne bicie serca, zasłabnięcie lub omdlenie, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub wezwać zespół ratownictwa medycznego.
  13. Warto rozważyć udział w programach rehabilitacji kardiologicznej, które oferują kompleksowe podejście do leczenia choroby niedokrwiennej serca, łącząc trening fizyczny z edukacją zdrowotną i wsparciem psychologicznym.
  14. Należy nauczyć się radzić sobie ze stresem poprzez techniki relaksacyjne (np. głębokie oddychanie, medytacja, joga), ponieważ przewlekły stres może nasilać objawy choroby niedokrwiennej serca.
  15. Pacjent powinien informować każdego lekarza, do którego się zgłasza, o chorobie niedokrwiennej serca i przyjmowanych lekach, zwłaszcza przed planowanymi zabiegami chirurgicznymi czy stomatologicznymi.


Autor: MG

Źródła:

  1. Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach.
  2. Wytyczne ESC dotyczące diagnostyki i leczenia przewlekłych zespołów wieńcowych, PTK, 2024
  3. Wytyczne ESC dotyczące prewencji chorób układu sercowo-naczyniowego w praktyce klinicznej, PTK, 2021
  4. Stanowisko grupy ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego dotyczące miejsca nowoczesnej farmakoterapii w prewencji wtórnej choroby niedokrwiennej serca.
  5. Choroba niedokrwienna serca, Interna Szczeklika 2023/2024. Mały podręcznik. Piotr Gajewski, Roman Jaeschke ED: Wydanie 15. AW: Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2023
Wróć do listy Przejdź dalej