Anemia (niedokrwistość) – przyczyny, badania i profilaktyka anemii u mężczyzn i kobiet

Wróć do listy Data:

Niedokrwistość (potocznie określana również mianem anemii) to stan, w którym obserwuje się spadek stężenia hemoglobiny w organizmie. Okoliczności wystąpienia niedokrwistości mogą być różne – od utraty krwi na skutek urazu i operacji, poprzez zapadnięcie na chorobę przebiegającą z hemolizą (rozpadem krwinek czerwonych), aż po niedobory konkretnych składników odżywczych i substancji – w tym zwłaszcza żelaza, a oprócz tego kwasu foliowego oraz witaminy B12. 


Jakie objawy daje anemia i w jaki sposób się ją leczy? Jaką rolę odgrywają pielęgniarki w procesie rozpoznawania oraz profilaktyki anemii? Do czego może doprowadzić brak interwencji medycznej i kontroli nad postępującą niedokrwistością?

Co to anemia? Do czego prowadzi anemia u mężczyzn i kobiet?

Anemia jest diagnozowana w momencie, w którym w organizmie spada poziom hemoglobiny (białka obecnego w erytrocytach, nadającego krwi jej charakterystyczny kolor, ale przed wszystkim transportującego tlen do wszystkich tkanek w ustroju). W diagnostyce laboratoryjnej, w której udział bierze personel pielęgniarski, wyróżnia się 4 rodzaje niedokrwistości, w zależności od poziomu stężenia hemoglobiny. I tak:

  • niedokrwistość łagodna (określana potocznie jako lekka anemia) jest stwierdzana, jeśli u pacjenta poziom hemoglobiny wynosi poniżej 10-12 g/dl u kobiet lub poniżej 13 g/dl u mężczyzn;
  • niedokrwistość umiarkowana jest diagnozowana jeśli stężenie hemoglobiny u pacjenta wynosi od 8 do 9,9 g/dl;
  • niedokrwistość ciężka to stan, w którym poziom hemoglobiny wynosi od 6,5 do 7,9 g/dl;
  • niedokrwistość zagrażająca życiu następuje, gdy poziom hemoglobiny w organizmie spada poniżej 6,5 g/dl.

Warto, by w ramach opieki pielęgniarskiej, osoby wykonujące ten zawód uświadamiały swoich podopiecznych (zwłaszcza będących w grupach ryzyka) na temat pierwszych symptomów niedokrwistości, które powinny wzbudzić niepokój i skłonić pacjenta do wizyty u specjalisty. 

Co powoduje anemia u kobiet i u mężczyzn?

Oto najczęściej występujące objawy niedokrwistości:

  • ogólne poczucie osłabienia organizmu, senność, szybka męczliwość (zwłaszcza podczas aktywności, które do tej pory nie powodowały u pacjenta problemów);
  • niedobory koncentracji i zaburzenia uwagi, co może przekładać się u dzieci na trudności szkolne, a u dorosłych – na trudności z wykonywaniem pracy umysłowej;
  • duszności, zadyszki, kołatanie serca, bóle i zawroty głowy;
  • bladość powłok skórnych, a także błon śluzowych – w tym wewnątrz jamy ustnej i bladość spojówek.

Przyczyny niedokrwistości – od czego jest anemia?

Kolejnym aspektem związanym z profilaktyką niedokrwistości, o którym personel pielęgniarski powinien rozmawiać z pacjentami i edukować ich w tym zakresie, są możliwe przyczyny anemii. Pojawia się ona bowiem na skutek przebiegu różnego rodzaju chorób, jako konsekwencja niedoborów niektórych witamin i składników mineralnych, a także w następstwie krwawień – nagłych lub przewlekłych. Te i inne powody niedokrwistości można ogólnie podzielić na dwie podstawowe grupy:

  • część przyczyn występowania anemii powiązana jest z nieprawidłowościami w zakresie produkcji czerwonych krwinek (może być to zmniejszenie ich wytwarzanej liczby lub też zaburzenie tego procesu na jednym z jego etapów). Konsekwencją takich nieprawidłowości, oprócz niedostatecznej liczby erytrocytów, jest również deformacja ich kształtu czy upośledzenie ich funkcji. W większości przypadków takie następstwa niesie ze sobą niedobór żelaza, ale również kwasu foliowego czy witaminy B12. Rzadziej nieprawidłowości w produkcji czerwonych krwinek są spowodowane chorobami przebiegającymi z dysfunkcjami szpiku kostnego (w którym wytwarzane są erytrocyty);
  • drugą grupę przyczyn niedokrwistości łączy jeden wspólny mianownik – czyli utrata czerwonych krwinek. Może ona postępować na skutek procesu hemolizy (rozpadu erytrocytów), powiązanego najczęściej z uwarunkowanymi genetycznie wadami w budowie krwinek, ale również na skutek krwawień. Najbardziej oczywiste przyczyny to krwawienia masywne – po urazach i wypadkach czy pojawiające się w trakcie zabiegów chirurgicznych. W części przypadków chodzi natomiast o krwawienia o niskiej intensywności, ale o przewlekłym charakterze – na przykład krwawienia do przewodu pokarmowego (takie krwawienia mogą dotyczyć pacjentów onkologicznych, cierpiących na nowotwory układu pokarmowego, dlatego personel pielęgniarski powinien uczulać swoich podopiecznych na konieczność wykonywania kontrolnych badań na krew utajoną w kale). Do wystąpienia anemii mogą przyczynić się także obfite, trwające wiele dni miesiączki (będące, przykładowo, symptomem endometriozy), które doprowadzają sumarycznie do utraty naprawdę dużej ilości czerwonych krwinek (warto tu także zaznaczyć, że to, jak wygląda okres podczas anemii spowodowanej innymi przyczynami niż intensywne krwawienia menstruacyjne, może być pewną wskazówką w procesie diagnostycznym – u niektórych pacjentek z anemią okres bowiem staje się bardzo skąpy lub zanika w ogóle).

Diagnostyka i leczenie anemii – jak wygląda w praktyce?

Na proces diagnostyczny niedokrwistości składa się przede wszystkim wywiad medyczny (dotyczący zwłaszcza odczuwanych przez pacjenta objawów oraz okoliczności ich pojawienia się), a także badania morfologiczne krwi, które pozwalają zobrazować między innymi wielkość, wiek czy też liczbę krwinek czerwonych. W ramach obu tych etapów może być oczywiście zaangażowany personel pielęgniarski. Leczenie anemii, po jej rozpoznaniu, jest z kolei uzależnione od przyczyny niedokrwistości. W przypadku niedoboru składników takich jak żelazo, kwas foliowy czy witamina B12, terapia może polegać na wdrożeniu suplementacji oraz modyfikacji diety w taki sposób, by były w niej zawarte bogate źródła wspomnianych składników odżywczych. Pacjenci wymagający badań kontrolnych krwi mogą pozostawać pod ambulatoryjną opieką pielęgniarską.

Jeśli anemia spowodowana jest konkretną chorobą – na przykład chorobą zaburzającą funkcjonowanie szpiku kostnego czy też prowadzącą do występowania obfitych miesiączek lub krwawień do przewodu pokarmowego – wówczas diagnostyka musi obejmować badania w kierunku znalezienia bezpośredniej przyczyny niedokrwistości, a leczenie będzie polegało na terapii choroby pierwotnej.

Do czego prowadzi nieleczona anemia? Przede wszystkim do upośledzenia procesu zaopatrywania w tlen wszystkich tkanek organizmu. To z kolei przekłada się na szereg następstw, takich jak obniżenie odporności, problemy z pracą umysłową i skupieniem się, problemy skórne (wysuszenie skóry i jej łuszczenie się, utrudnione gojenie ran) czy zwiększenie ryzyka zapadnięcia na choroby układu krążenia. Niedokrwistość rozwija się u pacjentów podstępnie, a do jej wykrycia mogą być zaangażowani różni specjaliści – w tym personel pielęgniarski, który pełni konkretne role zarówno w obszarze profilaktyki anemii, jak i jej diagnostyki (chodzi tu przede wszystkim o wykonywanie badań laboratoryjnych) czy późniejszej opieki nad pacjentem w formule ambulatoryjnej.



Źródła:

  1. Lek. M. Wiercińska, Anemia (niedokrwistość): przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie [w:] Medycyna Praktyczna, 21.07.2022
  2. M. Podolak-Dawidziak, B. Ochrem, Niedokrwistości [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, weryfikacja hasła: 15.07.2024
  3. E. Karakulska-Prystupiuk, Niedokrwistość z niedoboru żelaza – postępowanie w praktyce lekarza rodzinnego [w:] Lekarz POZ 1/2019
  4. Prof. dr hab. med. A. Skotnicki, lek. P. Traczewski, Anemia: detektywistyczna dociekliwość wskazana [w:] Medical Tribune 03/2017
  5. Dr hab. n. med. M. Podhorecka, Anemia normocytarna – kiedy wymaga dalszej diagnostyki? [w:] Medycyna po Dyplomie 11/2016
  6. M. Chełstowska, K. Warzocha, Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości [w:] Onkologia w Praktyce Klinicznej 2006, tom 2, nr 3
  7. K. Hałaburda, A. Tomaszewska, Leczenie chorych na niedokrwistość aplastyczną [w:] Hematologia 2013, tom 4, nr 3


Wróć do listy Przejdź dalej