Terapia poznawczo-behawioralna – co to takiego?

Wróć do listy Data:
mgr Magdalena Sawicka

Psychoterapia poznawczo-behawioralna (Cognitive Behavioral Therapy, CBT) powstała w latach 60 XX wieku. Początkowo miała być kierowana do osób zmagających się z depresją. Za twórcę pierwszego modelu terapii poznawczo-behawioralnej uznaje się amerykańskiego psychiatrę Aarona T. Becka. Przez kolejne lata modele terapii poznawczo-behawioralnej ewoluowały. Przyjmuje się, że początkowo były to bardziej modele terapii behawioralnej, później – poznawczej, a obecnie mamy do czynienia z tzw. „trzecią falą”.

Terapia poznawczo-behawioralna różni się od innych terapii (np. psychoanalizy), zajmuje się głównie teraźniejszością, ma określoną strukturę oraz czas trwania.  Głównym celem CBT jest rozpoznanie negatywnych przekonań, myśli, zachowań towarzyszących danej osobie, wskazanie ich zgubnego i czasem negatywnego wpływu na emocje. Następnie pokazanie jak te negatywne emocje wpływają na zachowanie, powodując nakręcanie się swoistej spirali, błędnego koła. W toku pracy terapeutycznej wskazane jest, aby po rozpoznaniu, uświadomieniu sobie wymienionego procesu, nastąpiła zmiana myślenia, przeformułowanie i przebudowa emocji i zachowań w taki sposób, aby nie działały niszcząco na daną osobę i jej otoczenie. Można zatem wnioskować, że terapia CBT skupia się na myśleniu, emocjach i działaniu.

Przykładowo osoba w depresji posługuje się negatywnymi zniekształceniami poznawczymi, co prowadzi do wyciagnięcia negatywnych wniosków na temat własnego doświadczenia. Przykładem takich zniekształceń poznawczych są̨: nadmierna generalizacja (niepoprawne założenie, że pojedyncze negatywne doświadczenia stanowią̨ zdecydowaną zapowiedź trwałych doświadczeń negatywnych), myślenie dychotomiczne (interpretacja doświadczeń́ w kategoriach albo całkowicie pozytywnych, albo całkowicie negatywnych), wyolbrzymianie (przecenianie i zwracanie uwagi na negatywne aspekty własnych doświadczeń) oraz personalizacja (bezpodstawne odnoszenie do siebie negatywnych wydarzeń). [1] Między innymi praca nad tym zniekształceniami poznawczymi stanowi kluczową rolę terapii poznawczo-behawioralnej.

W ostatnich 30 latach mówi się o tzw. „trzeciej fali” terapii poznawczo-behawioralnej, gdzie głównymi nurtami są mindfulness (Mindfulness-Based Cognitive Therapy - MBCT), psychoterapia akceptacji i zaangażowania (ang. acceptance and commitment therapy — ACT) czy psychoterapia dialektyczno-behawioralna (ang. dialectical behaviour therapy — DBT). Nowoczesne podejścia CBT są̨ bardziej otwarte na spojrzenia: humanistyczne, egzystencjalne i analityczne, starając się połączyć́ rożne fale CBT.[2]

Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest traktowana jako „złoty środek” i/lub uzupełnienie leczenia farmakologicznego w leczeniu takich chorób i zaburzeń jak: zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe, fobie, uzależnienia chemiczne (alkohol, narkotyki, inne środki zmieniające świadomość), uzależnienia nie-chemiczne - behawioralne (seksoholizm, zakupoholizm, internet, hazard, gry komputerowe, praca), zespół stresu pourazowego (PTSD), zaburzenia odżywiania, zaburzenia nerwicowe.

Czas trwania terapii poznawczo-behawioralnej wynosi zwykle od 6 tygodni do 6 miesięcy lub ustalana jest liczba sesji-spotkań (np.8-10). Spotkania trwają zwykle około 60 minut. Terapia może być kontynuowana, nawet po zakończeniu leczenia szpitalnego (w przypadku zaostrzenia zaburzeń psychicznych). Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy pacjent widzi, że rozmowy z psychoterapeutą przynoszą efekty nie tylko w radzeniu sobie z problemem/schorzeniem podstawowym, ale również, zwiększają samoocenę i/lub rozwijają samoświadomość.

Bibliografia:

  1. M. Krzystanek, A. Stolarczyk, M. Borkowski, S. Murawiec, „Telemedyczna terapia poznawczo-behawioralna”, Psychiatria, tom 15, nr 2, s. 110-116
  2. E. Link-Dratkowska, „Depresja dzieci i młodzieży – podejście poznawczo-behawioralne. Teoria i terapia”, Psychiatria, tom 8, nr 3, s. 84-90
  3. A. Popiel, „Terapia poznawcza poczucia winy związanego z traumą u osób z PTSD”, Psychiatria Polska 2014; 48(3): 615-625
  4. M. Fornal-Pawłowska, W. Szelenberger „Terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu bezsenności przewlekłej”, Psychiatria Polska, 2013, tom XLVII, numer 2, s. 269-279
  5. D. Cysarz „Zaburzenia seksualne a terapia poznawczo-behawioralna”, Seksuologia Polska, 2012, 10, 1, s. 41-45
  6. Reichel A. Pozytywna psychoterapia poznawczo-behawioralna. Psychoterapia 2021; 196(1): 65–73, DOI: https://doi.org/10.12740/PT/124981

[1] Szeliga-Lewińska J. Sposób konstruowania świata przez chorych z epizodem depresyjnym, a style radzenia sobie ze stresem. https://pbc.gda.pl/Content/4937/szeliga_lewinska_062402.pdf

[2] Reichel A. Pozytywna psychoterapia poznawczo-behawioralna. Psychoterapia 2021; 196(1): DOI: https://doi.org/10.12740/PT/124981, str 66.


Wróć do listy Przejdź dalej