Edukacja pacjenta z nadciśnieniem tętniczym

Jaka jest definicja nadciśnienia tętniczego?

Nadciśnienie tętnicze oznacza stan, w którym ciśnienie krwi w naczyniach tętniczych jest stale podwyższone. Wartości ciśnienia krwi są mierzone w dwóch liczbach: pierwsza z nich wyraża ciśnienie skurczowe (górne), które odzwierciedla siłę krwi pompowanej przez serce podczas skurczu, druga – ciśnienie rozkurczowe (dolne), które odzwierciedla siłę krwi w naczyniach tętniczych w czasie odpoczynku serca. W ostatnich czasach ze względu na wzrost liczby pacjentów z nadciśnieniem tętniczym zaostrzono normy prawidłowego ciśnienia krwi. W pomiarach domowych u pacjenta bez rozpoznanego NT za graniczną wartość wg wytycznych Europejskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego z 2021 r. uważa się 135/85 mmHg.

Jaki jest cel edukacji pacjenta z nadciśnieniem tętniczym?

Głównym celem edukacji pacjenta z NT jest zapewnienie mu wiedzy i umiejętności potrzebnych do skutecznej walki z chorobą. Edukacja pacjenta ma przede wszystkim na celu:

• zwiększenie świadomości na temat nadciśnienia tętniczego oraz jego konsekwencji zdrowotnych i powikłań;
• uświadomienie pacjentowi roli zdrowego trybu życia w kontrolowaniu ciśnienia krwi;
• przekazanie informacji na temat leków przeciwnadciśnieniowych i ich skuteczności;
• wsparcie pacjenta w podejmowaniu decyzji dotyczących terapii, jak również zmiany stylu życia;
• motywowanie pacjenta do utrzymania zdrowych nawyków i regularnego monitorowania ciśnienia krwi;
• zapewnienie informacji na temat innych czynników ryzyka i strategii profilaktycznych.

Jakie tematy powinniśmy poruszyć z pacjentem?

Przede wszystkim pacjent powinien zrozumieć, czym jest nadciśnienie tętnicze. Jesteśmy zobligowani do przekazania pacjentowi definicji nadciśnienia oraz informacji o przyczynach i skutkach nadciśnienia, a także zagrożeniach z nim związanych.

Pacjent powinien być edukowany na temat znaczenia zdrowego stylu życia w kontroli nadciśnienia tętniczego. Powinien być informowany o konieczności zmiany nawyków żywieniowych, ograniczenia spożycia soli, ograniczenia spożycia alkoholu, zwiększenia aktywności fizycznej, a także unikania palenia papierosów.

Pacjent po przebytej edukacji powinien umieć sam wykonać pomiar ciśnienia tętniczego krwi w domu i wiedzieć jak prowadzić rejestrację wyników. Powinniśmy zalecać monitorowanie ciśnienia i dokumentowanie pomiarów, gdyż pozwala to na dogłębniejszą analizę choroby oraz na zwiększenie skuteczności leczenia. Dlatego konieczne jest dokumentowanie przez pacjenta każdego pomiaru w dzienniczku samokontroli. Powinniśmy także zapoznać pacjenta z optymalnymi wartościami ciśnienia tętniczego oraz poinformować go, kiedy powinien skonsultować się z lekarzem w przypadku odchylenia od normy.

Bardzo ważny element edukacji pacjenta stanowi farmakoterapia. Prowadząc edukację pacjenta, jesteśmy zobligowani do poinformowania go o różnych rodzajach leków stosowanych w nadciśnieniu tętniczym, ich mechanizmach działania, dawkowaniu, skutkach ubocznych i zasadach regularnego przyjmowania. Istotne jest, aby pacjent rozumiał, że farmakoterapia powinna być kontynuowana nawet w przypadku braku objawów.

Znaczącą rolę podczas edukacji pacjentów odgrywa rozmowa na temat zmiany stylu życia oraz nawyków żywieniowych. Powinniśmy zachęcać pacjentów do wprowadzania zdrowych zmian w stylu życia, takich jak zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna, kontrola masy ciała oraz w miarę możliwości redukcja stresu.

Pamiętajmy również o omówieniu najczęstszych błędów w technice pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, np. niewłaściwego ułożenia ręki, niedostosowania rozmiaru mankietu do obwodu ramienia (zbyt długi lub szeroki mankiet wpływa na obniżenie wartości ciśnienia). Powinniśmy także poinformować pacjenta, iż pomiar ciśnienia wykonany zaraz po wysiłku fizycznym, zjedzeniu posiłku, wypaleniu papierosa czy wypiciu herbaty zaburzy wynik pomiaru.

Jakie wyróżniamy metody prowadzenia edukacji pacjentów?

W dobie technologii mobilnych, gdy co rusz powstają nowe platformy online, łatwiej nam edukować pacjentów. Jak najbardziej możemy wykorzystać platformy internetowe czy aplikacje mobilne do celów edukacyjnych. Ponadto pacjenci radzący sobie z nowinkami technologicznymi mogą śledzić wyniki pomiarów ciśnienia krwi, otrzymywać przypomnienia o godzinie przyjmowania leków czy sprawdzać wyniki badań online.

Nie należy jednak zapominać o osobach, które nie podążają za internetową modą. 
 Jako osoby odpowiedzialne za edukację pacjentów powinniśmy się także skupić na konsultacjach z pacjentem, podczas których szczegółowo omówimy tematy zdrowotne. Pacjenci mogą nam wtedy zadawać pytania i otrzymywać odpowiedzi dotyczące ich indywidualnego przypadku.

Pacjentów powinniśmy zachęcać do czytania broszur, ulotek czy innych materiałów edukacyjnych zawierających istotne informacje na temat danej jednostki chorobowej, a także farmakoterapii czy zdrowego stylu życia.

Bardzo dobrym pomysłem jest również organizowanie programów szkoleniowych bądź spotkań, podczas których uczestnicy mogą się wymieniać doświadczeniami oraz zdobywać wiedzę od ekspertów.

Jak widzimy, edukacja pacjentów z nadciśnieniem tętniczym ma olbrzymie znaczenie w skutecznej walce z tą chorobą.

Poprzez dostarczanie wiedzy, umiejętności i wsparcia pacjentom możemy pomóc im w kontrolowaniu ciśnienia krwi, wprowadzaniu zdrowych zmian w stylu życia i minimalizowaniu ryzyka powikłań. Indywidualne konsultacje, materiały edukacyjne, programy szkoleniowe i technologia mobilna są skutecznymi narzędziami w prowadzeniu edukacji pacjenta z nadciśnieniem tętniczym.

Współpraca między pacjentem a zespołem medycznym odgrywa kluczową rolę w osiąganiu sukcesu w zarządzaniu tą przewlekłą chorobą.

Wspierajmy więc pacjentów i bądźmy dla nich.

Piśmiennictwo:

1. Grodzicki T, Narkiewicz K, Czarnecka D i wsp. (red.). Hipertensjologia: podręcznik Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Tom 1. Via Medica, Gdańsk 2017.
2. Kokurewicz K. Nadciśnienie tętnicze. Poradnik dla pacjenta. EscapeMagazine.pl, Toruń 2014.
3. Stergiou GS, Palatini P, Parati G i wsp. 2021 European Society of Hypertension practice guidelines for office and out-of-office blood pressure measurement. J Hypertens 2021; 39(7): 1293–1302.
4. Talarska D, Zozulińska-Ziółkiewicz D (red.). Pielęgniarstwo internistyczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
5. Windak A, Grodzicki T (red.). Nadciśnienie tętnicze: poradnik dla lekarzy rodzinnych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.