Stres towarzyszący w pracy pielęgniarce anestezjologicznej

Pielęgniarstwo anestezjologiczne to wyspecjalizowana dziedzina pielęgniarstwa, która koncentruje się na podawaniu znieczulenia pacjentom poddawanym zabiegom chirurgicznym lub innym zabiegom medycznym. Pielęgniarka anestezjologiczna ściśle współpracuje z lekarzem anestezjologiem – razem tworzą zespół anestezjologiczny mający zapewnić pacjentowi bezpieczeństwo i komfort podczas zabiegu. Rolą pielęgniarki jest monitorowanie parametrów życiowych pacjenta, podawanie leków i reagowanie w razie pojawienia się działań niepożądanych.

Według dr. Karla Albrechta można wyróżnić 4 główne typy stresu: 

• Stres czasowy występuje, gdy czujemy się przytłoczeni z powodu postrzeganego braku czasu na sprostanie oczekiwaniom innych osób i stawianym nam wymaganiom. Stres czasowy może prowadzić do poczucia presji i niepokoju oraz upośledzonej zdolności do ustalania priorytetów i efektywnego zarządzania czasem. 
• Stres antycypacyjny odnosi się do niepokoju i napięcia, których doświadczamy w oczekiwaniu na przyszłe wydarzenia lub wyniki. Ten rodzaj stresu może być skoncentrowany na konkretnym wydarzeniu, takim jak zbliżająca się operacja. Jednak stres antycypacyjny może być również niejasny i nieokreślony, jak np. ogólne poczucie lęku o przyszłość lub obawa, że „coś pójdzie nie tak”. 
• Stres sytuacyjny odnosi się do wydarzenia, nad którym nie mamy pełnej kontroli. Może to być np. nieplanowana operacja pacjenta w ciężkim stanie przywiezionego karetką bezpośrednio z wypadku. 
• Stres związany z kontaktem personalnym występuje, gdy martwimy się interakcją z określoną osobą lub grupą osób. Możemy ich nie lubić, mieć trudności w komunikacji z nimi lub martwić się, że dane osoby są nieprzewidywalne. Pracownicy służby zdrowia są szczególnie narażeni na ten rodzaj stresu, ponieważ pacjenci, z którymi rutynowo pracują, często poważnie chorują lub odczuwają silne zdenerwowanie.

Wszystkie wyżej wymienione typy stresu występują w codziennej pracy pielęgniarki anestezjologicznej. Wysoki poziom stresu może prowadzić do błędów w ocenie, zmniejszonej dbałości o szczegóły i wolniejszego czasu reakcji. W tym zawodzie pojedynczy błąd może mieć poważne konsekwencje, dlatego tak ważne jest, aby pielęgniarki były przygotowane do skutecznego radzenia sobie ze stresem.

Sposób radzenia sobie ze stresem jest cechą indywidualną. Oznacza to, że strategie efektywne w przypadku jednej osoby mogą być postrzegane jako dziwactwa przez inną. Akceptacja osobistych preferencji przez otoczenie stanowi podstawę otwartej komunikacji, zaufania i dobrych relacji w zespole. Z punktu widzenia zarówno pracownika, jak i pracodawcy dobra atmosfera w pracy owocuje lepszym zaangażowaniem, efektywnym wykonywaniem obowiązków oraz mniejszą rotacją kadry.

Ważne jest, aby pielęgniarki zdawały sobie sprawę, że dbanie o siebie to nie egoizm, tylko element niezbędny do zapewniania pacjentom wysokiej jakości opieki. Poniżej przedstawiono najczęstsze mechanizmy radzenia sobie ze stresem, rzucając światło na ich charakterystykę i potencjalne implikacje.

• Styl radzenia sobie opierający się na rozwiązywaniu problemów polega na aktywnym poszukiwaniu rozwiązań mających na celu wyeliminowanie pierwotnych przyczyn stresu. Osoby stosujące ten styl mają tendencję do traktowania stresorów jako wyzwań wymagających logicznej analizy i planowania strategicznego. 
• Styl skoncentrowany na emocjach polega na regulowaniu i wyrażaniu emocji związanych ze stresem, a nie na bezpośrednim adresowaniu samego stresora. Typowe strategie obejmują szukanie wsparcia społecznego, angażowanie się w techniki relaksacyjne, hobby lub kreatywne ujścia. Ten styl radzenia sobie może być korzystny w sytuacjach, gdy stresor jest poza kontrolą jednostki. 
• Z kolei radzenie sobie przez unikanie obejmuje wysiłki mające na celu uniknięcie lub zignorowanie stresorów. Osoby stosujące ten styl radzenia sobie mają tendencję do unikania konfrontacji ze źródłem stresu i mogą się angażować w zachowania, które zapewniają chwilową ulgę, ale nie rozwiązują podstawowych problemów. 
• Następny styl radzenia sobie ze stresem polega na szukaniu tzw. wsparcia społecznego, rozumianego jako pomoc, porada lub wsparcie emocjonalne od innych osób. Osoby, które przyjmują ten styl, często aktywnie kontaktują się z zaufanymi przyjaciółmi, rodziną lub profesjonalistami w celu uzyskania pocieszenia (tzw. potrzeba “wygadania się”) lub wskazówek. 
• Styl radzenia sobie opisywany jako restrukturyzacja poznawcza kładzie nacisk na zmianę własnych myśli i przekonań, co pozwala ujrzeć stresujące sytuacje w bardziej pozytywnym lub realistycznym świetle. Osoby stosujące ten styl rzucają wyzwanie negatywnym lub irracjonalnym wzorcom myślenia i zastępują je myślami bardziej adaptacyjnymi i racjonalnymi.

Zrozumienie różnych stylów radzenia sobie ze stresem jest niezbędne dla skutecznej interwencji psychologicznej. Każdy styl ma swoje zalety, ale też i ograniczenia. Stosowanie zróżnicowanego repertuaru strategii może pomóc jednostkom w skuteczniejszym radzeniu sobie ze stresorami. Specjaliści ds. zdrowia psychicznego mogą pomóc jednostkom w określeniu ich stylów i wspólnie pracować nad rozwojem adaptacyjnych umiejętności radzenia sobie ze stresem.

Warto wspomnieć również o sposobach komunikowania emocji bez wzbudzania napięcia wśród współpracowników. Psycholog Marshall Rosenberg jest autorem modelu tzw. porozumienie bez przemocy (non violent communication, NVC). Według NVC pierwszy element wypowiedzi powinien polegać na obiektywnej obserwacji sytuacji lub zachowania, bez oceniania. Koncentruje się on na opisaniu faktów lub działań w sposób nieobwiniający. Druga część wypowiedzi ma na celu wyrażenie uczuć, które pojawiają się w odpowiedzi na obserwowaną sytuację. Polega ona na identyfikowaniu i komunikowaniu własnych emocji zamiast przypisywania ich działaniom innych osób. Na przykład wypowiedź: „Irytujesz mnie! Zawsze się spóźniasz! Nie szanujesz mojego czasu” można przeformułować w następujący sposób: „Kiedy muszę czekać przez dłuższy czas bez wcześniejszego powiadomienia, czuję niepokój i irytację”. Warto zauważyć, że sformułowanie „czuję się zlekceważony” byłoby oceniające i prowokujące.

Pracodawca może odegrać istotną rolę w łagodzeniu poziomu stresu u pielęgniarek anestezjologicznych. Zapewnienie regularnych przerw, rotacja zmian i oferowanie usług doradczych znacznie przyczyniają się do zmniejszenia stresu związanego z pracą. Dostęp do fachowych programów szkoleniowych i materiałów edukacyjnych ułatwia skuteczniejsze radzenie sobie ze stresem. 

Podsumowanie

Podsumowując, stres jest powszechnym problemem w pracy pielęgniarek anestezjologicznych. Chociaż pewien poziom stresu to nieodłączny element pracy, radzenie sobie z nim ma kluczowe znaczenie dla dobrego samopoczucia kadry medycznej, co przekłada się na wyższą jakość świadczonej opieki i bezpieczeństwo pacjentów.

Piśmiennictwo:

1. Hasiak J. Stres okołooperacyjny  Część I: geneza. Przegląd Urol 2012; 72(2): 19–24. 
2. Heszen I. Psychologia stresu. Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2013.
3. Niechwiadowicz-Czapka T. Wybrane zagadnienia opieki pielęgniarskiej w aspekcie przygotowania psychicznego pacjenta do zabiegu chirurgicznego. Piel Zdr Publ 2014; 4(2): 155–159.