Rola pielęgniarki w znieczuleniu ogólnym

Znieczulenie ogólne

Kwalifikację do poszczególnych typów znieczulenia przeprowadza anestezjolog. Wybierając znieczulenie ogólne, należy wziąć pod uwagę wiele czynników. Należą do nich między innymi: rozległość zabiegu (zabiegi ratunkowe, u pacjentów z pełnym żołądkiem, dotyczące klatki piersiowej, niektórych zabiegów OUN, szyi), brak możliwości oszacowania trudności intubacji, brak możliwości oszacowania czasu zabiegu, niewygodna pozycja chorego, brak możliwości wykonania znieczulenia regionalnego czy też brak zgody pacjenta na ten typ znieczulenia.

Każde znieczulenie ogólne charakteryzuje się następującymi składowymi:

• amnezja (niepamięć) – uważana jest za podstawową składową współczesnej anestezji;
• utrata świadomości (sen), utrata funkcji poznawczych mózgu, wyłączenie percepcji i odczuwania pozwala na wytworzenie stanu organizmu umożliwiającego przeprowadzenie zabiegu;
• immobilizacja (zniesienie reakcji ruchowej na bodziec bólowy) – uzyskiwana za pomocą leków dożylnych i wziewnych; te ostatnie wykazują działanie analgetyczne, jednak zwykle stosuje się je łącznie z opioidowymi lekami przeciwbólowymi, by uniknąć stosowania zbyt wysokich stężeń leków wziewnych;
• zwiotczenie mięśni poprzecznie prążkowanych – wymagane też przy procedurze intubacji (leki depolaryzujące i niedepolaryzujące); ta składowa znieczulenia ogólnego nie zawsze jest konieczna.

Znieczulenie ogólne przebiega w kilku etapach. Właściwe przeprowadzenie całej procedury wymaga szczególnej uwagi części pielęgniarskiej zespołu terapeutycznego. Wprowadzenie do znieczulenia nie powinno rozpocząć się bez uprzedniej kontroli tego etapu przez pielęgniarki anestezjologiczne. Etap ten to pierwszy etap znieczulenia ogólnego. Trwa od kilku do kilkunastu minut, w czasie których pacjent zasypia, i daje czas na rozpoczęcie właściwej części procesu znieczulenia. Na niebezpieczeństwa tego momentu, oprócz niewłaściwego przygotowania sprzętu, składają się nieprawidłowe przygotowanie pacjenta, tryb pilny zabiegu i nieustabilizowane czynności życiowe. Indukcja znieczulenia może odbywać się metodą zarówno wziewną, jak i dożylną. Wybierając metodę wprowadzenia do znieczulenia, należy mieć na uwadze przeciwwskazanie bezwzględne, którym jest tzw. „pełny żołądek”. 

W przypadku indukcji wziewnej możliwe jest wykonanie intubacji bez zastosowania środków zwiotczających. Metoda ta jest stosowana głównie u dzieci. Obecnie coraz częściej korzysta się z niej u osób dorosłych, szczególnie pacjentów obarczonych ryzykiem trudnej intubacji bądź obciążonych wielochorobowością. 

Inną metodę zapoczątkowania znieczulenia stanowi indukcja dożylna. Wówczas pacjenta wprowadza się do znieczulenia lekami, które dzielimy na dwie główne grupy: barbiturany (np. tiopental) i leki niebarbituranowe (etomidat, propofol czy ketamina). Poza tym zastosowanie znajdują opioidy (np. fentanyl) czy też benzodiazepiny (midazolam)

Zabieg intubacji, silnie związany ze znieczuleniem ogólnym, ma na celu zapewnienie drożności dróg oddechowych, prowadzenie sztucznej wentylacji, jak również przeciwdziałanie aspiracji treści z dróg pokarmowych. Właściwe przygotowanie pacjenta do tej procedury często w głównej mierze odpowiada za niepowikłane przeprowadzenie zabiegu. Jedną z najważniejszych kwestii jest odpowiednia preoksygenacja chorego przed przystąpieniem do intubacji. Przyjmuje się, że wystarczające natlenowanie można uzyskać przez podawanie przez ok. 5–6 minut 100-proc. tlenu w przepływie 6 l/min.

W przypadku skutecznego uzyskania dostępu do dróg oddechowych przechodzimy do drugiego najdłuższego etapu znieczulenia, tj. jego podtrzymania. W tym czasie organizm pacjenta musi mieć zapewnione utrzymanie równowagi całego ustroju. Dotyczy to w szczególności doboru właściwego składu mieszaniny oddechowej, odpowiedniej motoryki oddychania oraz utrzymania zwiotczenia mięśni i działania przeciwbólowego leków. Nie należy zapominać, że dynamika zabiegów operacyjnych zmienia się w czasie, dlatego dawkowanie podawanych leków musi być zmienne. Niemniej ważny jest ostatni etap omawianej metody znieczulenia, czyli wyprowadzenie z niego. Spłycenie analgezji powinno być zsynchronizowane z zamykaniem powłok skórnych i zakładaniem opatrunku.

Rola pielęgniarki

Jak wskazano powyżej, znieczulenie ogólne to procedura niezwykle złożona i zmienna w czasie. Do anestezjologa należy jej prowadzenie i nadzór nad nią. Jednak również rola pielęgniarki anestezjologicznej jest niezwykle odpowiedzialna oraz wymagająca rozległej wiedzy teoretycznej i umiejętności praktycznych. Dlatego też nie powinno się jej umniejszać. Wydaje się, iż powszechne powinny być – podobnie jak w przypadku zespołu lekarskiego – wizyty premedykacyjne pielęgniarek anestezjologicznych, w czasie których możliwe byłoby omówienie przebiegu znieczulenia, budzących wątpliwości zagadnień związanych ze stroną pielęgniarską procedury analgezji. Zaznajomienie pacjentów z personelem pielęgniarskim sprawującym nad nim opiekę w ramach bloku operacyjnego na pewno przyczyni się do zmniejszenia odczuwanego lęku. Działania pielęgniarki podejmowane na bloku operacyjnym wiążą się również ściśle z monitorowaniem parametrów życiowych i utrzymaniem dobrostanu organizmu. W ostatnim etapie znieczulenia, który przynajmniej w części odbywa się w ramach oddziałów intensywnej terapii medycznej, również rolą pielęgniarek jest ocena prawidłowości przebiegu procesu wybudzania i gotowości do wdrażania kolejnych kroków zakończenia procedury. Zespół pielęgniarski stanowi w tym okresie grupę osób towarzyszących pacjentowi bezustannie, dlatego też podejmowane przez niego obserwacje i czynności stanowią jeden z kluczowych elementów prawidłowego przebiegu znieczulenia ogólnego.

Piśmiennictwo:

1. Dyk D, Gutysz-Wojnicka A (red.). Pielęgniarstwo anestezjologiczne i intensywnej opieki. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
2. Kruszyński Z (red.). Podstawy anestezjologii i intensywnej terapii. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2010.
3. Larsen R. Anestezjologia. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.
4. Mayzner-Zawadzka E (red.). Anestezjologia kliniczna z elementami intensywnej terapii i leczenia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009.