Jednodniowe zabiegi urologiczne

W trybie jednodniowym w urologii wykonywane są między innymi następujące zabiegi:

• ESWL – rozbijanie kamieni zlokalizowanych w nerkach i moczowodach przy użyciu fali uderzeniowej, która jest generowana zewnątrzustrojowo;
• biopsja gruczołu krokowego;
• badania radiologiczne, a wśród nich: urografia, uretrografia, cystografia, pielografia;
• wytworzenie, wymiana bądź usunięcie przezskórnej przetoki nerkowej;
• wytworzenie, wymiana bądź usunięcie przezskórnej przetoki nadłonowej;
• badania i zabiegi endoskopowe: cystoskopia, uretroskopia, usuwanie cewników moczowodowych;
• małe zabiegi urologiczne: obrzezanie, plastyka wędzidełka.

ESWL – litotrypsja zewnętrzna (extracorporeal shock wave lithotripsy, ESWL) została wprowadzona do praktyki medycznej w latach 80. XX wieku i od tamtej pory stanowi jedną z głównych opcji terapeutycznych u pacjentów z kamieniami nerkowymi i/lub moczowodowymi. Rozwój endourologii i chirurgii minimalnie inwazyjnej z ich wysokimi wskaźnikami sukcesu zredukował zastosowanie metody ESWL. ESWL jest metodą małoinwazyjną. Polega na rozdrobnieniu kamieni za pomocą pulsujących fal akustycznych o dużej intensywności i niskiej częstotliwości kierowanych na kamień z zewnętrznego źródła zasilania, nazywanego litotryptorem. ESWL pozwala na precyzyjne zlokalizowanie i rozbicie kamieni oraz umożliwia ich wydalenie z moczem. Dodatkowo trzeba zaznaczyć, że często ten rodzaj zabiegu ambulatoryjnego może nie zapewnić pacjentowi całkowitego usunięcia kamienia w jednej sesji, a będzie wymagał ich kilku. Rozmiar kamienia stanowi istotny czynnik przy podejmowaniu ostatecznej decyzji o początkowym leczeniu kamieni górnych odcinków moczowodu, ponieważ ma bezpośredni związek ze skutecznością ESWL. ESWL sprawdza się w leczeniu pacjentów z kamieniami, ponieważ jest to zabieg prosty, bezpieczny, szybki oraz niskiej liczbie działań niepożądanych. Ponadto skraca czas pobytu w szpitalu, zmniejsza krwawienie w trakcie zabiegu, przyspiesza powrót pacjenta do zdrowia i poprawia jego funkcję nerek.

Biopsja gruczołu krokowego – jedynym sposobem, aby stwierdzić, czy mężczyzna ma raka gruczołu krokowego, jest badanie próbek prostaty pod mikroskopem. Zwykle pobierane są one za pomocą igieł wprowadzanych przez odbyt, kierowanych przez obrazowanie ultrasonograficzne. Diagnostykę raka prostaty stanowi biopsja prowadzona pod kontrolą ultrasonografii przez odbytnicę (transrectal ultrasound biopsy, biopsja TRUS) u mężczyzn, którzy zgłaszają podwyższone stężenie antygenu specyficznego dla prostaty (prostate specific antigen, PSA).

Obecnie wiadomo, że ścieżka diagnostyczna oparta na badaniach obrazowych pomaga podjąć decyzję o tym, którzy mężczyźni z podwyższonym PSA powinni poddać się biopsji. Wdrożona diagnostyka obrazowa zmniejsza liczbę niepotrzebnych biopsji i poprawia dokładność diagnostyczną.

Badania radiologiczne – badania radiologiczne, takie jak urografia, uretrografia, cystografia i pielografia, są ważnymi narzędziami diagnostycznymi stosowanymi w przypadkach chorób układu moczowego. Obrazowanie odgrywa istotną rolę w diagnozowaniu chociażby kamicy układu moczowego oraz w planowaniu przed leczeniem i w obserwacji po leczeniu. Odpowiednia technika obrazowania jest niezbędna do zapewnienia odpowiedniej opieki klinicznej pacjentom.

• Urografia wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie do obrazowania nerek i układu moczowego, a jej głównym celem jest wykrycie niewydolności nerek oraz badanie anatomicznej budowy i funkcji układu moczowego.
• Uretrografia natomiast to badanie polegające na wprowadzeniu do cewki moczowej roztworu kontrastowego, który umożliwia obserwację jej drożności oraz wykrycie zmian patologicznych w jej obrębie.
• Cystografia jest badaniem obrazującym pęcherz moczowy, które pozwala na wykrycie zmian w jego strukturze, takich jak guzy czy polipy.
• Pielografia to badanie ukierunkowane na obrazowanie moczowodów, które pozwala na ocenę ich budowy i funkcji.

Radiologia odgrywa główną rolę w diagnozowaniu różnych typów kamieni i może być stosowana do planowania podejść terapeutycznych.

Przezskórna przetoka nerkowa (nefrostomia – skrót p.p.n.) – to skuteczny i bezpieczny zabieg polegający na wprowadzeniu cewnika do nerki za pomocą nakłucia przezskórnego. Najczęstszą przyczyną konieczności wytworzenia p.p.n. jest uniemożliwiony odpływ moczu z nerki (wodonercze). Zastój moczu może dotyczyć blokady układu kielichowo-miedniczkowego i zablokowanego moczowodu. Blokada odpływu moczu towarzyszy kamicy moczowej, jednak może nastąpić też na skutek naciekania nowotworu na moczowód. Zastój moczu może wynikać ze zwężenia moczowodów po odbytej radioterapii obejmującej narządy miednicy mniejszej, kolejno na skutek pozapalnych i pogruźliczych zwężeń moczowodu. Konieczność wytworzenia nefrostomii dotyczy również uszkodzenia moczowodu na skutek urazu lub w trakcie zabiegu operacyjnego.

Celem wytworzenia nefrostomii jest: profilaktyka po resekcji guzów w obrębie miedniczki nerkowej, podaż leków bezpośrednio do układu wydalniczego, diagnostyka w przypadku np. wodonercza o niejasnej etiologii oraz drenaż ropnia lub torbieli nerki.

W ostatnich latach coraz częściej przeprowadza się ten zabieg w trybie jednodniowym, co skraca czas hospitalizacji pacjentów i zmniejsza koszty leczenia. Zabieg ten w trybie jednodniowym jest skuteczną metodą leczenia, lecz wymaga odpowiedniej selekcji pacjentów. Należy zaznaczyć, że w razie konieczności lub w przypadku wystąpienia powikłań czy też komplikacji wynikających z wykonanej procedury medycznej pacjent jest obejmowany dalszą opieką medyczną.

Przezskórna przetoka nadłonowa – cystostomia jest procedurą chirurgiczną polegającą na założeniu cewnika przez powłoki brzuszne do pęcherza moczowego w celu drenażu moczu. Najczęstszymi wskazaniami do dekompresji pęcherza, czyli cystostomii, są: przeszkoda w drogach moczowych, zapalenie pęcherza moczowego, retencja moczu. Stosuje się ją również w celu umożliwienia przeprowadzenia dalszych badań diagnostycznych. Cystostomia ma wysoką skuteczność i minimalny wpływ na funkcję pęcherza oraz jest stosunkowo mało inwazyjna. Jednakże istnieją powikłania – takie jak infekcje, krwawienia lub perforacja pęcherza moczowego. Cystostomia jest procedurą często wykonywaną i może poprawić jakość życia pacjentów z chorobami układu moczowego. Nakłucie przezskórne to stosunkowo bezpieczny zabieg, który charakteryzuje się bardzo wysoką skutecznością techniczną oraz kliniczną. W ostrej sytuacji może wystarczyć mniejszy cewnik typu pigtail, ale w długim okresie preferuje się większe cewniki o balonikowym zakończeniu, bowiem zapewniają one niezawodny drenaż i wykazują niższą częstość zapychania i wypadania cewnika.

Badania i zabiegi endoskopowe, np. cystoskopia – cystoskopia to jedna z najczęściej wykonywanych przez urologa procedur. Pozwala na bezpośrednią wizualizację cewki moczowej, zwieracza cewki moczowej, prostaty, pęcherza moczowego i ujść moczowodowych. Istnieje wiele wskazań do wykonania cystoskopii; może być przeprowadzana jako prosta procedura ambulatoryjna lub jako zabieg w Sali operacyjnej. Istnieją zarówno elastyczne, jak i sztywne cystoskopy oraz różnego rodzaju narzędzia, które można wykorzystać podczas cystoskopii, w zależności od sytuacji. Elastyczna cystoskopia odbywa się w znieczuleniu miejscowym cewki moczowej, które następuje poprzez podanie żelu znieczulającego do światła cewki moczowej. Zaletą giętkich endoskopów jest to, że są mniejsze i zapewniają większy komfort pacjenta, dlatego stosuje się je do rutynowych cystouretroskopii w trybie jednodniowym. Giętki endoskop może być również łatwo przeprowadzany, gdy pacjent znajduje się w pozycji leżącej na plecach. Ponadto ruchomość końcówki giętkiego cystoskopu umożliwia łatwiejszą inspekcję pęcherza moczowego.

Małe zabiegi urologiczne, np. obrzezanie – obrzezanie w trybie jednodniowym to procedura chirurgiczna, w której pacjent opuszcza klinikę w ciągu jednego dnia po zabiegu. Polega ona na usunięciu części lub całego napletka z prącia. Często jest stosowana w przypadku schorzeń związanych z napletkiem, takich jak stany zapalne lub powtarzające się infekcje. Procedurę tę wykonuje się zwykle w znieczuleniu miejscowym, co przyspiesza proces rekonwalescencji. Obrzezanie w trybie jednodniowym jest coraz częściej stosowane jako alternatywa dla tradycyjnego obrzezania, które wymaga dłuższego pobytu w klinice i zwykle jest wykonywane w znieczuleniu ogólnym.

Podsumowanie

Podsumowując, wszystkie opisane wyżej zabiegi łączy kilka wspólnych cech: są zabiegami diagnostyczno-leczniczymi, istotnymi w procesie terapeutycznym, odbywają się w trybie jednodniowym, w znieczuleniu miejscowym lub krótkim dożylnym, skracają pobyt w szpitalu, minimalizują ryzyko wystąpienia zakażenia i cechują się wysokim poziomem bezpieczeństwa.

Piśmiennictwo:

1. Ahmed HU, Bosaily AE, Brown LC i wsp. Diagnostic accuracy of multi-parametric MRI and TRUS biopsy in prostate cancer (PROMIS): a paired validating confirmatory study. Lancet 2017; 389(10071): 815–822.
2. Al-Shawi MM, Aljama NA, Aljedani R i wsp. The role of radiological imaging in the diagnosis and treatment of urolithiasis: a narrative review. Cureus 2022; 14(12): e33041.
3. Bahílo Mateu P, Budía Alba A, Liatsikos E i wsp. Is extracorporeal shock wave lithotripsy a current treatment for urolithiasis? A systematic review. Actas Urol Esp 2017; 41(7): 426–434.
4. Chen J, Landau E, Ahmad N i wsp. Imaging-guided percutaneous large-bore suprapubic cystostomy, a safe bladder diversion alternative. Am J Interv Radiol 2018; 2(10): 1–6.
5. El-Abd AS, Tawfeek AM, El-Abd SA i wsp. The effect of stone size on the results of extracorporeal shockwave lithotripsy versus semi-rigid ureteroscopic lithotripsy in the management of upper ureteric stones. Arab J Urol 2021; 20(1): 30–35.
6. Engelsgjerd JS, Deibert CM. Cystoscopy. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. Online: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493180/.
7. Gao J, Tian DW, Zhou DS i wsp. Flexible cystoscopy can improve anxiety and subjective feelings of bladder cancer patients during follow-up. Wideochir Inne Tech Maloinwazyjne 2021; 16(2): 397–402.
8. Ibarra-Rovira JJ, Kundra V. Biopsy in prostate cancer. More is better. Radiol Imaging Cancer 2020; 2(4): e204019.
9. Jones P, Bennett G, Dosis A i wsp. Safety and efficacy of day-case percutaneous nephrolithotomy: a systematic review from European Society of Uro-technology. Eur Urol Focus 2019 Nov; 5(6): 1127–1134.
10. Masch WR, Cronin KC, Sahani DV i wsp. Imaging in urolithiasis. Radiol Clin North Am 2017; 55(2): 209–224.
11. Nabavizadeh B, Li KD, Hakam N i wsp. Incidence of circumcision among insured adults in the United States. PLoS ONE 2022; 17(10): e0275207.
12. Patel T, Wong GR, Commander CW i wsp. Percutaneous balloon-assisted suprapubic cystostomy tube placement: a novel technique. Semin Intervent Radiol 2021; 38(5): 581–583.
13. Pavlov VN, Alekseev AV, Pushkarev AM i wsp. Extracorporeal shock wave lithotripsy: benefits, limitationsand prospects. Urologiia 2016; 4: 122–126.
14. Torricelli FCM, Danilovic A, Vicentini FC i wsp. Extracorporeal shock wave lithotripsy in the treatment of renal and ureteral stones. Rev Assoc Med Bras 2015; 61(1): 65–71.
15. Zhang D, Liang Z, Wang D i wsp. The clinical efficacy and safety of extracorporeal shock wave lithotripsy in the treatment of patients with urinary calculi. Dis Markers 2022; 2022: 3468692.