Wypalenie zawodowe w pracy pielęgniarki

Zespół wypalenia zawodowego - jak sobie z nim radzić

Pielęgniarki stanowią grupę zawodową o wysokim stopniu zagrożenia wypaleniem zawodowym. To konsekwencja pracy jaką wykonują, nastawionej na emocjonalne zaangażowanie się w zdrowie i życie swoich pacjentów.

Z badań przeprowadzonych na Uniwersytecie Humanistycznospołecznym SWPS, w 2022 r., na grupie 744 lekarzy, pielęgniarek i fizjoterapeutów pracujących w polskich szpitalach wynika, że dla 60 proc. z nich objawy wypalenia zawodowego są coraz częściej obserwowanym skutkiem stresu w ich środowisku pracy.

Czym jest wypalenie zawodowe?

Wypaleniem zawodowym określa się stan fizycznego i psychicznego wyczerpania pracą zawodową, który rozwija się w wyniku działania długotrwałych, negatywnych uczuć rozwijających się w związku z obciążeniami zawodowymi. Na podkreślenie zasługuje fakt, że pozostaje ono w dużym związku z rodzajem wykonywanej pracy oraz zaangażowaniem zawodowym danej osoby. 

Amerykańska psycholog, prof. Christina Maslach, która zapoczątkowała badania nad wypaleniem zawodowym, podkreśla, że „na skutek tego zjawiska energia zamienia się w wyczerpanie, zaanagżowanie w cynizm, a efektywność w jej brak”.

Te czynniki odpowiadają za wypalenie

Aby mówić o wypaleniu zawodowym u danej osoby, konieczne jest rozpoznanie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy pracą a brakiem satysfakcji u tej osoby. Stan ten nie pojawia się nagle a rozwija miesiącami. Często występuje na skutek stresu, przepracowania zawodowego w wyniku np. częstej pracy w  godzinach nadliczbowych, co jest typowe dla pielęgniarek. 

Wyróżniamy trzy etapy wypalenia zawodowego. Wyczerpanie emocjonalne objawiające się ogólnym wyczerpaniem, nadmiernym zmęczeniem i odczuwaniem wewnętrznej pustki. W kolejnym etapie pojawia się depersonalizacja, polegająca na zobojętnieniu w relacjach z pacjentami i współpracownikami. Na końcu obserwujemy głębokie poczucie braku osobistych kompetencji związanych z pracą, polegające na wewnętrznym przekonaniu, że nie nadaje się do wykonywanej pracy.

Sposoby na wypalenie zawodowe

Istnieje wiele sposobów na przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu, co pozwala na wybór indywidualnej strategii, dopasowanej do własnych potrzeb. 

Jedną z nich jest relaksacja. Pod tą nazwą kryje się świadomy odpoczynek, polegający na odcięciu się od nadmiaru bodźców, zwłaszcza tych stresujących. Dzięki temu dochodzi nie tylko do rozluźnienie, zniwelowania wewnętrznego napięcia, ale też do zmniejszenia negatywnych emocji. Relaksacja nie oznacza jedynie bezczynnego leniuchowania. Relaks to także realizacja własnych pasji, takich jak np. praca w ogródku, chodzenie po górach, jazda na rowerze, ale też czytanie książek, układanie puzzli. Najważniejszą rzeczą jest skuteczność danej metody dla konkretnej osoby. 

Inny sposób to trening uważności (mindfulness). Polega on na kierowaniu uwagi na to, czego doświadcza się w danej chwili. Pozwala on na uspokojenie oddechu, wyciszenia emocji a w konsekwencji zgromadzenie energii niezbędnej do mierzenia się z codziennymi wyzwaniami zawodowymi. Badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego potwierdzają, że włączenie ćwiczeń mindfulness do codziennej rutyny obniża wydzielanie hormonu stresu - kortyzolu, a także zmniejsza niepokój i fizyczne zmęczenie. Ćwiczeń w ramach treningu uważności jest mnóstwo. Jako przykład można podać wsłuchanie się w odgłosy natury. Ten sposób poleca dr Sławomir Murawiec, psychiatra i miłośnik ptaków. Wystarczy kilkuminutowy spacer do pobliskiego parku. Ważne, aby spacerować samemu a myśli skierować na słuchaniu odgłosów natury, nie myśląc w tym czasie o niczym innym.

Zdrowy balans. Nie ma efektywnej pracy bez wypoczynku i regeneracji. O ten należy zadbać zarówno krótko, jak i długofalowo. W pierwszym wymiarze chodzi o bezwzględne zadbanie o higienę pracy. Nie warto brać na siebie zbyt wiele obowiązków. Notoryczna praca po godzinach, praca ponad siły to prosta droga do wypalenia zawodowego. W długofalowej strategii chodzi o systematyczne minimum kilkudniowe przerwy w ramach urlopu. Wyjeżdżając na wakacje, należy bezwzględnie zostawić wszelkie sprawy zawodowe w placówce medycznej.

Literatura:

1. Sęk H (red.): Wypalenie zawodowe: przyczyny, mechanizmy, zapobieganie. PWN, Warszawa 2000

2. Anczewska M, Świtaj P, Roszczyńska J: Wypalenie zawodowe. Post Psychiatr Neurol 2005; 

3. Maslach C, Schaufeli WB, Leiter MP: Job burnout. Annu Rev Psychol 2001;

4. Aronson E, Pines AM, Kafry D: Ausgebrannt. Psychologie Heute 1983 

5. Sowińska K., Kretowicz K., Gaworska-Krzemińska A., Świetlik D.: Wypalenie zawodowe i satysfakcja zawodowa w opinii pielęgniarek. Problemy Pielęgniarstwa, 2012

6. Piotr Tryjanowski, Sławomir Murawiec Ornitologia terapeutyczna: ptaki, zdrowie, psychika, Bogucki Wydawnictwo Naukowe/ Lanius, 2021