Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) – metoda leczenia z zakresu psychiatrii

Czym jest przezczaszkowa stymulacja magnetyczna?

Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) jest metodą nieinwazyjnej i bezbolesnej stymulacji układu nerwowego. Metoda ta polega na oddziaływaniu na neurony silnym polem magnetycznym, które generowane jest przez przyłożoną do głowy pacjenta cewkę.

Głębokość oddziaływania jest ograniczona (do 4 cm), w związku z czym możliwa jest stymulacja przede wszystkim kory mózgowej. Pole magnetyczne wywołuje zmiany pola elektrycznego w mózgowiu, co znacząco wpływa na polaryzację i pobudliwość neuronów.  W związku z tym metodę tę można wykorzystywać przede wszystkim w zaburzeniach, w których opisywana jest dysfunkcja w zakresie pobudliwości komórek. W badaniach wykazano, że oddziaływanie impulsami o niskiej częstotliwości (1-5 Hz) działa na neurony hamująco, natomiast wysoka częstotliwość (≥ 5 Hz) pobudza neurony. Dokładny mechanizm działania stymulacji magnetycznej na neurony jest stale badany.

Siła stosowanego w terapii impulsu jest zależna od osobniczego progu pobudliwości. Z kolei miejsce przyłożenia głowicy jest określane prostymi metodami antropometrycznymi bądź przy zastosowaniu wyniku obrazu mózgowia uzyskanego w rezonansie magnetycznym. 

Wskazania i przeciwskazania do zastosowania TMS

Wskazania do zastosowania przezczaszkowej stymulacji magnetycznej:

• Leczenie epizodu depresyjnego o nasileniu umiarkowanym lub ciężkim, opornego na leczenie,
• Leczenie epizodu depresyjnego w przebiegu zaburzeń depresyjnych nawracających, o nasileniu umiarkowanym lub ciężkim, opornego na leczenie.

Przeciwwskazania do wykonania przezczaszkowej stymulacji magnetycznej są następujące:

- przeciwwskazania bezwzględne:

• obecność elektronicznych urządzeń medycznych znajdujących się w odległości mniejszej niż 10 cm od cewki stymulującej, o których wiadomo, że mogą zostać uszkodzone przez pole magnetyczne. Dotyczy to m.in. implantów ślimakowych lub wszczepionych uprzednio stymulatorów DBS (stymulator stosowany w leczeniu choroby Parkinsona).

- przeciwwskazania względne:

• padaczka w wywiadzie
• ciąża
• pourazowe i pooperacyjne zmiany w obrębie mózgu, a także blizny poudarowe, zmiany strukturalne powstałe na skutek infekcji – jako potencjalne źródła powodujące napad padaczki
• zaburzenia psychiczne lub tryb życia powodujące nadużywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, nieregularne przyjmowanie leków, okresy deprywacji snu, jako potencjalne czynniki obniżenia progu drgawkowego
• infekcje, zaburzenia wodno-elektrolitowe, inne stany internistyczne obniżające próg drgawkowy
• przyjmowanie leków obniżających próg drgawkowy
• obecność ciał metalicznych w obrębie głowy (z wyjątkiem materiałów dentystycznych, makijażu i tatuaży). 

Jak przebiega zabieg przezczaszkowej stymulacji magnetycznej?

Na co zwrócić uwagę w trakcie wykonywania procedury? Standardowe przygotowanie do wykonania przezczaszkowej stymulacji magnetycznej obejmuje: kwalifikację pacjenta, objaśnienie przebiegu zabiegu, wykluczenie ewentualnych przeciwwskazań, zebranie wywiadu na temat przyjmowanych leków, dotychczasowego leczenia, współistniejących chorób. Kwalifikacja do terapii oraz wybór protokołu stymulacji powinny być prowadzone przez lekarza. Wskazane jest, aby osoby przeprowadzające stymulacje (lekarz, pielęgniarka, technik) posiadały ukończone szkolenie w zakresie leczenia przezczaszkową stymulacją magnetyczną chorych z zaburzeniami psychicznymi (TMS).

Sesje przezczaszkowej stymulacji magnetycznej odbywają się według indywidualnie dobranego przez specjalistę psychiatrii protokołu leczenia. Sesje mogą różnić się w zależności od używanego urządzenia i wybranego protokołu klinicznego. Najczęściej stosowane protokoły mogą trwać od pięciu dni do 6-ciu tygodni. Każda sesja może trwać od kilku do kilkudziesięciu minut, w zależności od wybranego protokołu. 

Przed każdą sesją pacjent jest proszony o zdjęcie przedmiotów wrażliwych na magnesy, np. biżuteria, zegarki, karty płatnicze.

W trakcie pierwszej sesji dokonuje się pomiaru głowy pacjenta tak, aby określić, gdzie umieścić cewkę magnetyczną oraz wyznaczany indywidualny próg motoryczny, dzięki czemu możliwe jest indywidualne ustawienie urządzenia. Próg motoryczny to minimalna ilość mocy potrzebna do wywołania drżenia kciuka pacjenta i różni się w zależności od osoby. 

Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna jest wykonywana w pozycji siedzącej, na specjalnym fotelu, cewka jest umieszczana przy głowie nad obszarem, który ma być stymulowany.

Podczas procedury przezczaszkowej stymulacji magnetycznej pacjent proszony jest o założenie zatyczek do uszu. Minimalizują one dźwięk klikania impulsów elektrycznych, które są głośne i mogą wywołać uczucie dyskomfortu lub lęku. Dźwięki te również mogą wpłynąć na pojawienie się zaburzeń słuchu, stad zabezpieczenie w postaci zatyczek. Najczęstsze skutki uboczne po sesji to: dyskomfort odczuwany w miejscu stymulacji głowy oraz przemijający ból głowy.

W ramach świadczenia gwarantowanego przewiduje się dla 1 świadczeniobiorcy (pacjenta) 1 cykl terapii przezczaszkowej stymulacji magnetycznej nie częściej niż co 6 miesięcy od dnia zakończenia poprzedniego cyklu. 

Źródło:

1. Projekt Rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12388450/katalog/13075958#13075958 dostęp: 20.09.2024
2. Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) – protokoły rTMS oraz iTBS w leczeniu depresji opornej na leczenie. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. https://bip.aotm.gov.pl/assets/files/zlecenia_mz/2022/110/RPT/2022%2011%2018%20WS%20WS%20420%2010%202022%20RAPORT_REOPTR.pdf dostęp: 21.09.2024
3. Antczak J. Dębowska W. Poleszczyk A. Kaźmierski J. Rymaszewska J. Waszkiewicz N. Wichniak A.: Zasady kwalifikacji pacjentów i zasady bezpieczeństwa stosowania terapii przezczaszkową stymulacją magnetyczną serią bodźców – stanowisko Sekcji Biologicznej Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Psychiatria Polska 2022;56(6):1165-1184. https://www.psychiatriapolska.pl/Principles-of-patients-selection-and-safety-of-repetitive-transcranial-magnetic-stimulation,144110,0,1.html dostęp: 25.09.2024
4. Antczak J. Rakowicz M. Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna w praktyce klinicznej. Neurologia po Dyplomie 2013; 8 (6): 28-37. https://podyplomie.pl/neurologia/15579,przezczaszkowa-stymulacja-magnetyczna-w-praktyce-klinicznej?srsltid=AfmBOoqc3OMa_zaBmxgNmdKV56SEEdq10rPuNh70zrAXRqwbpGpXQBIY Dostęp: 25.09.2024