Przywództwo w pielęgniarstwie

Pielęgniarstwo to ciągle zmieniający się i pełen wyzwań zawód, wymagający stałej obecności aktywnych liderów gotowych do wdrażania zmian oraz motywowania środowiska. Z tego powodu identyfikacja kompetencji oraz ich rozwój to ogromne wyzwanie stojące przed środowiskiem pielęgniarskim. Chociaż przywództwo to zjawisko występujące od początków naszej cywilizacji, to nadal jest ono niedostatecznie zbadane i poznane. Złożoność zjawiska przywództwa wpływa na to, że dziś nie znajdziemy jednej, w pełni obrazującej definicji czy kompletnej teorii oddającej charakter określenia słowa ,,przywództwo” - leadership.

Czym jest przywództwo odnoszące się do zawodu pielęgniarki? Jaką rolę i jakie znaczenie przypisuje się liderom dla rozwoju pielęgniarstwa, ale też codziennej i mozolnej pracy z pacjentem? Jak przywództwo zmieniło nasz zawód, ale także jak nasz zawód wpływa na przywództwo? O tym przeczytacie właśnie w tym artykule.

Najważniejszy cel - opieka skoncentrowana na osobie.

Najważniejszym i nadrzędnym celem w pracy pielęgniarki, niezależnie od miejsca zatrudnienia czy specjalizacji, jest opieka skoncentrowana na osobie. Realizacja tego celu jest możliwa dzięki odpowiedniej identyfikacji, zapewnieniu wsparcia oraz umożliwieniu rozwoju przyszłym liderom pielęgniarstwa. Warto nadmienić, że leadership może przyjmować zarówno negatywną jak i pozytywną formę, dlatego ważne jest aby identyfikować i hamować negatywnych liderów, natomiast wychwytywać i wspierać osoby pełniące rolę pozytywnych przywódców.

Pielęgniarka-lider vs pielęgniarka-zarządzająca

W całej dyskusji na temat przywództwa, która toczy się w naszym zawodzie, bardzo ważnym jest, aby rozgraniczyć tematy zarządzania i przywództwa, które nie są synonimiczne. Występują istotne różnice pomiędzy pielęgniarką-liderem, a pielęgniarką-koordynatorem. Mówiąc o pielęgniarkach/pielęgniarzach-liderach mamy na myśli osoby, które są pionierami we wprowadzaniu zmian w nowych sytuacjach i wskazują drogę swoim współpracownikom czy środowisku zawodowemu, którą powinni podążać. Pielęgniarka/pielęgniarz-zarządzający zajmuje się kontrolowaniem obecnej, zastanej sytuacji i ich działania skupiają się na utrzymaniu obecnego stanu. Znaczącą różnicą jest również sposób wyznaczania liderów i zarządzających. Liderami stają się osoby, które stanowią naturalny autorytet, który został wypracowany swoją wiedzą, postawą, doświadczeniem lub umiejętnością do motywowania i zarządzania procesem zmiany. Zarządzający natomiast zostają wybrani w przez odgórne procedury. Różne zadania i role liderów i osób zarządzających, to nie podstawa to stawiania owych ról w charakterze priorytetów czy opozycji, ale chęć scharakteryzowania i ukazania różnic z pełnionych przez nich zadaniach. Liderzy często do wprowadzania zmian potrzebują osób zarządzających, które od strony organizacyjnej pomogą w koordynowaniu wdrażania nowego projektu.

Leadership zaczyna się przy łóżku pacjenta

Przywództwo w pielęgniarstwie zaczyna się w codziennej pracy przy łóżku pacjenta. To właśnie osoby mające predyspozycje do pełnienia funkcji lidera, rozwijając je i doskonaląc swoje umiejętności oraz zdobywając doświadczenie, mogą zauważać obszary które wymagają zmian, a następnie szukać rozwiązań i je wprowadzać, wpływając tym samym pozytywnie na proces pielęgnacji i leczenia pacjenta. Co kluczowe - nikt nie rodzi się liderem, a raczej staje się nim w wyniku własnej ewolucji, która zachodzi pod postacią interakcji z innymi członkami zespołu terapeutycznego czy nabywaniem doświadczenia. Przy obecnie panującym na całym świecie niedoborze personelu pielęgniarskiego, wychwytywanie nowych przywódców jest kluczową kwestią, zapewniającą rozwój zawodu oraz dostosowanie do szybkiego tempa rozwoju medycyny. Istnieje potrzeba kształcenia w zakresie przywództwa środowiska pielęgniarskiego, ale także ułatwienia działania liderów w miejscach pracy. Właśnie w tym miejscu warto podkreślić wysoką istotność współpracy na linii lider-zarządzający, która może pomóc i usprawnić proces wprowadzania zmian oraz świadczenia usług na najwyższym poziomie, zgodnym z aktualnym stanem wiedzy. Problemem, który może występować w tym aspekcie jest prawidłowa i adekwatna identyfikacja liderów, w odniesieniu do tematu przywództwa negatywnego oraz pozytywnego. Często za liderów uznawane są osoby mające negatywny wpływ na zespół.

Pozytywny lider, czyli…

W takim wypadku powstaje pytanie, jakie cechy powinien mieć pozytywny lider pielęgniarstwa? Aby wpływać za zespół i środowisko pielęgniarskie, motywować do wprowadzania zmian i podążać z zespołem w tym procesie, liderzy powinni cechować się wieloma umiejętnościami zarówno z zakresu umiejętności twardych jak i umiejętności miękkich. Pielęgniarka-lider, powinna posiadać aktualną wiedzę kliniczną, a także swobodnie poruszać się w obszarze interpretacji oraz wyszukiwania doniesień naukowych. Jednak w środowisku, znajdziemy wiele osób posiadających właśnie te umiejętności, ale nadal nie będących liderami pielęgniarstwa. Wynika to z tego, że idealny lider-pielęgniarstwa powinien posiadać także zespół cech i umiejętności miękkich i jedynie w momencie kiedy za doświadczeniem, wiedzą kliniczną oraz swobodą w poruszaniu się w obszarze badań naukowych idzie umiejętność komunikacji, motywowania, empatii - możemy liczyć na stworzenie roli lidera. Poczucie współpracy i przynależności do zespołu, kreatywność i innowacyjność, pewność siebie oraz umiejętność rozmowy i aktywnego słuchania są kluczowe do zapewnienia skutecznej relacji na poziomie lider-zespół.

Kluczowe umiejętności lidera

Istnieje kilka stylów przywództwa w pielęgniarstwie, jednak niezależnie od obranego kierunku, liderzy powinni charakteryzować się także umiejętnościami krytycznego myślenia, które jest niezbędne we wdrażaniu zmian. Połączenie doniesień naukowych z praktyką, zawsze wymaga rozważenia wielu aspektów i odniesienia do sytuacji, przewidując jednocześnie skutki działań. Kolejną kluczową i uniwersalną cechą lidera powinna być także elastyczność i wysoki poziom rezyliencji oraz umiejętność do adaptacji w nowych sytuacjach.

Możesz zostać liderem niezależnie od miejsca pracy

Warto podkreślić także, iż przywództwo w pracy pielęgniarki/pielęgniarza może rozwijać oraz realizować każda pielęgniarka, niezależnie od miejsca pracy oraz poziomu zatrudnienia. W każdym miejscu istnieje ogromna potrzeba na wprowadzanie zmian, mentorowanie, edukowanie i promowanie dobrych postaw. Niezależnie od tego, czy pracujemy w dużym szpitalnym zespole czy prowadzimy indywidualną praktykę pielęgniarską. Każda z pielęgniarek może rozwijać zdolności przywódcze, podejmując swoje codzienne wyzwania zawodowe.

Jeśli zastanawiasz się jak rozwijać swoje zdolności przywódcze, zastanów się na tymi pytaniami:

• co oznacza dla mnie przywództwo w pielęgniarstwie i co wiem na jego temat?
• jakie mam możliwości przywództwa w swoim miejscu pracy?
• z jakich źródeł naukowych mogę korzystać i z jakich korzystam, aby zwiększać moją
• wiedzę kliniczną?
• czy mam cechy, które posiadają pozytywni liderzy?

Być może odpowiedź na te pytania pozwoli skierować się na odpowiednią drogę, a może już na tej drodze jesteś. Warto pamiętać, iż niezależnie od tego czy pełnimy rolę formalnego czy nieformalnego lidera w swoim zespole, to każdy z nas może być liderem dla samego siebie, motywując się i prowadząc proces samoedukacji, co bezpośrednio wpływa na poprawę opieki skoncentrowanej na osobie i rodzinie.

Chociaż cały tekst może wydawać się abstrakcją, kiedy przykłada się go do obrazu współczesnego środowiska pielęgniarskiego, należy mieć na uwadze, jedno proste zdanie - ,,nie ma zmian bez zmian”. To właśnie liderzy dają szansę na realną poprawę w naszym zawodzie i pomimo tego, że z pewnością przywództwo wymaga wiele wysiłku, a przed nami jeszcze wiele lekcji do odrobienia w tym temacie, to warto angażować się, pamiętając, że kropla drąży skałę. Nikt nie zrobi tego za nas. Personel pielęgniarski odgrywa istotną rolę w całym systemie opieki zdrowotnej, a ich przywództwo bezpośrednio wpływa na poprawę jakości świadczonej opieki oraz stanowi niekwestionowane źródło satysfakcji z wykonywanej pracy.