Dziecko z mózgowym porażeniem dziecięcym

Wróć do listy Data:
mgr Magdalena Sawicka

Termin „mózgowe porażenie dziecięce” ma rodowód sięgający XIX wieku. Pierwszy opis zespołu podał angielski ortopeda William Little, który twierdził, że główną przyczyną jego występowania jest uraz okołoporodowy.[1]

Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) określa się jako trwałe, niepostępujące zaburzenie postawy i ruchu, będące wynikiem uszkodzenia rozwijającego się ośrodkowego układu nerwowego w okresie ciąży, porodu lub w początkowym okresie życie po urodzeniu. Przyczyny uszkodzenia mogą być różne: niedotlenienie, uraz, infekcja czy niedokrwienie.  

W MPD mówimy o zespole objawów o zróżnicowanej etiologii i obrazie klinicznym. U chorych z mózgowym porażeniem dziecięcym występują̨: 

  • opóźnienie w rozwoju psychoruchowym, 
  • niekiedy znaczne niedowłady koniczyn (typu spastycznego), 
  • ruchy mimowolne, 
  • niezborność ruchów, 
  • opóźnienie rozwoju umysłowego dziecka - w różnym stopniu od lekkiego do głębokiego
  • padaczka, 
  • zaburzenia percepcji wzrokowej – trudności w postrzeganiu kształtów i widzenia przestrzennego
  • zaburzenia percepcji słuchowej
  • nieprawidłowości w rozwoju mowy – głównie dyzartria (mowa powolna, niewyraźna, z przynosowym brzmieniem). Np. przy uszkodzeni móżdżku może pojawić się mowa głośna, wybuchowa, skandowana
  • zaburzenia w funkcjonowaniu układu pokarmowego wynikające z niestabilnej pozycji, nieskoordynowanego mechanizmu połykania
  • upośledzenie czynności wentylacyjnej płuc
  • zaburzenia w sferze emocjonalnej np. drażliwość, agresywność, wybuchowość

Większość chorych na MPD porusza się za pomocą̨ rożnych urządzeń: aparatów ortopedycznych, chodzików, wózków inwalidzkich, wózków elektrycznych, wózków spacerowych, stabilizatorów. Pacjenci chorzy na MPD przez całe życie wymagają̨ specjalistycznej pomocy medycznej, edukacyjnej, społecznej, a przede wszystkim pomocy rodziny. 

Ponieważ zasadniczo nie ma możliwość leczenia mózgowego porażenia dziecięcego, główny nacisk położny jest na działania usprawniające i wdrożenie jak najwcześniej ćwiczeń rehabilitacyjnych. W literaturze wyszczególnia się kilka metod takich działań:[2]

  1. Metoda NDt-Bobath
  2. Metoda Integracji sensorycznej
  3. Metoda Ruchu Rozwijającego wg Weroniki Sherborne
  4. Metoda Vojty
  5. Metoda petö 
  6. Hipoterapia. 

Metoda NDt-Bobath - została zapoczątkowana w latach czterdziestych XX wieku w Londynie przez fizjoterapeutkę̨ Bertę Bobath i jej męża Karela – neurologa. W związku z powyższym główne zasady usprawniania według koncepcji NDT-Bobath obejmują:[3]

  • wpływanie na napięcie mięśni poprzez obniżanie napięcia wzmożonego i podwyższanie obniżonego, co jest możliwe dzięki zastosowaniu odpowiednich technik postępowania już od pierwszych miesięcy życia,
  • hamowanie nieprawidłowych odruchów oraz
  • wyzwalanie ruchów w formie najbardziej jak to jest tylko możliwe zbliżonej do prawidłowych, co zostaje osiągnięte poprzez wspomaganie i prowadzenie ruchu z punktów kluczowych, czyli punktów kontroli ruchu, którymi są: głowa, obręcz barkowa, obręcz miedniczna i inne części ciała, oraz
  • wykorzystywanie i utrwalanie zdobytych umiejętności ruchowych w codziennych czynnościach.

W trakcie ćwiczeń metodą Bobath terapeuta ćwiczy całe ciało dziecka, a nie porusza wybranymi kończynami. Dzięki temu dostarcza odpowiednich doznań czuciowych i ruchowych, a dziecko jest dynamicznie aktywizowane. Każdy ruch jest odpowiednio przygotowywany i połączony z przemieszczaniem ciężaru ciała i środka ciężkości. Rodzaj ćwiczeń i ich tempo dostosowuje się indywidualnie. 

Metoda Integracji sensorycznej[4] - twórcą̨ teorii integracji sensorycznej jest Anna Jean Ayres amerykańska psycholog i terapeutka zajęciowa. Teoria odwołuje się do neurobiologii, podkreślając plastyczność mózgu i jego zdolność do zmiany i rozwoju. Zajęcia terapii sensorycznej odbywają̨ się 1-3 razy w tygodniu i trwają̨ 45-60 minut. Podstawę̨ zajęć stanowi stymulacja zmysłu równowagi podczas różnorodnych zabaw prowadzonych na sprzęcie podwieszanym (huśtawki, platformy, trapezy, drabinki, walce). Również pojawiają się ćwiczenia i zabawy stymulujących czucie powierzchniowe i głębokie, zmysł wzroku, słuchu i węchu. Podczas zajęć dziecko jest zachęcane i kierowane do wykonywania aktywności sprzyjających minimalizowaniu jego deficytów rozwojowych. Stopień trudności tych aktywności stopniowo wzrasta w miarę̨ czynionych przez nie postępów. Terapia Integracji sensorycznej jest zazwyczaj dla dziecka przyjemnością̨, ale wymaga też od niego dużego zaangażowania i niekiedy sporego wysiłku. 

Metoda Ruchu Rozwijającego wg Weroniki Sherborne – założeniem tej metody jest rozwijanie przez ruch – a poprzez niego wzmacnianie świadomości własnego ciała, przestrzeni, otoczenia i nawiązywania bliskiego kontaktu z innymi w tej przestrzeni. Najczęściej zajęcia prowadzone są w grupach. Przykładowe ćwiczenie kształtujące świadomość osoby to np.: powitanie stopami: grupa siedzi w kręgu trzymając się za ręce, wszyscy wyciągają nogi przed siebie i witają się dotykając palcami stóp. Metoda pełni role wspomagającą do innych metod usprawniania.

Metoda Vojty - to metoda usprawniania opracowana w latach 50. XX wieku przez Vaclava Vojtę, polegająca na wyzwoleniu odruchu obrotu oraz pełzania za pośrednictwem stymulacji określonych punktów ciała. Działanie na którakolwiek z nich wywołuje aktywne, nieświadome napinanie łańcuchów mięśniowych oraz wielokrotną, odruchową i długotrwałą odpowiedź u każdego dziecka. Zaleca się stosowanie stymulacji od 2 do 4 razy dziennie. W zależności od wieku i potrzeb dziecka może ona trwać́ od kilku minut do pół godziny. Zaletą tej terapii jest możliwość́ jej prowadzenia w warunkach domowych.

Metoda Peto – metoda opracowana przez węgierskiego lekarza i pedagoga Andreasa Peto. Zajęcia z grupą dzieci prowadzone są przez jedną, odpowiednio wyszkoloną osobę̨ zwaną dyrygentem. Wspólne ćwiczenia rozpoczyna się w wieku około 4 lat w salach wyposażonych w specjalnej konstrukcji meble. Dzieci uczą̨ się m.in. samodzielnego stania i chodzenia. Do terapii kwalifikowane są̨ dzieci według poziomu rozwoju sprawności ruchowej oraz intelektualnej. Warunkiem prowadzenia terapii jest rozumienie i spełnianie poleceń́ przez dziecko. Dzieci uczestniczące we wspólnych zajęciach zespołowych wykonują̨ takie ćwiczenia, jak ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia osiągania wyższych pozycji, ćwiczenia rąk i pisania, ćwiczenia chwytu, podporu, ćwiczenia stania i chodzenia, ćwiczenia równoważne i obronne. szczególną̨ uwagę̨ zwraca się na czynności dnia codziennego, takie jak: mycie, ubieranie się i rozbieranie, sprzątanie. Wszystkie czynności wykonywane są̨ w odpowiednim tempie, któremu towarzyszy głośne mówienie, śpiewanie czy też liczenie. Jest to tzw. metoda rytmiczności poleceń.[5] 

Hipoterapia – pełni rolę wspomagającą do pozostałych metod. W hipoterapii wykorzystywany jest chód konia w stępie, co stymuluje przemieszczanie środka ciężkości jeźdźca w sposób zbliżony do ruchu miednicy człowieka podczas chodu. W trakcie ruchu konia dziecko ma możliwość́ poczuć́ prawidłowe wzorce miednicy. Zmieniając kierunek oraz tempo jazdy, wpływa się na poprawę̨ reakcji równoważnych i orientacji w przestrzeni. 


Bibliografia:


[1] Sternal M, Kwiatkowska B. Czynniki zwiększające ryzyko mózgowego porażenia dziecięcego. Pediatria Polska Volume 86, Issue 2, March–April 2011, Pages 163-168 https://doi.org/10.1016/S0031-3939(11)70466-8

[2] Bagnowska K. Falkowski M. Wybrane metody usprawniania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Nowa Pediatria 3/2013 

[3] Polskie Stowarzyszenie NDT-Bobath https://www.ndt-bobath.pl/metoda-ndt-bobath-2/  

[4] Bagnowska K. Falkowski M. Wybrane metody usprawniania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Nowa Pediatria 3/2013 

[5] Bagnowska K. Falkowski M. Wybrane metody usprawniania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Nowa Pediatria 3/2013 

Wróć do listy Przejdź dalej