MIZS - Młodzieńcze Zapalenie Stawów

Wróć do listy Data:
mgr pielęganiarstwa Ewa Cieślik
mgr pielęgniarstwa Ewa Cieślik

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) to choroba tkanki łącznej, która jest najczęściej diagnozowana u dzieci. Występuje u osób mających predyspozycje genetyczne i narażonych na niekorzystne czynniki środowiskowe: infekcje wirusowe lub bakteryjne, a także sytuacje stresowe. Wymienione czynniki mogą prowadzić do utraty autotolerancji i zaburzeń immunologicznych, a w rezultacie – do procesów zapalnych w tkance chrzęstnej stawów. MIZS charakteryzuje się postępującą destrukcją stawów, powodującą różnego stopnia utrwalone zmiany w układzie ruchu. Komórki jednojądrzaste, takie jak limfocyty T i B, makrofagi i komórki dendrytyczne, obficie naciekają struktury stawowe i wydzielają cytokiny prozapalne (TNF-α oraz interleukiny IL-1 czy IL-6), które przyczyniają się do dalszego rozwoju choroby.

MIZS cechuje się stanem zapalnym jednego lub wielu stawów i ma wciąż niewyjaśnioną etiologię. Według kryteriów International League of Associations for Rheumatology (ILAR) choroba rozpoczyna się przewlekłym stanem zapalnym stawów u dzieci przed 16. rokiem życia, utrzymującym się co najmniej przez 6 tygodni.

Klasyfikacja MIZS według kryteriów ILAR wygląda następująco:

  • skąpostawowe zapalenie stawów,
  • zapalenie wielostawowe z obecnością czynnika reumatoidalnego (rheumatoid factor, RF), 
  • zapalenie wielostawowe bez obecności RF,
  • uogólnione MIZS,
  • łuszczycowe zapalenie stawów,
  • zapalenie stawów związane z zapaleniem przyczepów ścięgnistych,
  • niezróżnicowane zapalenie stawów.

Przyczyny przewlekłego zapalenia stawów w MIZS pozostają niejasne; rozważana jest nieprawidłowa odpowiedź immunologiczna wywołana interakcjami z czynnikami środowiskowymi u osoby podatnej genetycznie. W próbach wyjaśnienia etiologii choroby bierze się pod uwagę wiele czynników, m.in.:

  • infekcje bakteryjne (np. Chlamydophila pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Campylobacter jejuni),
  • infekcje wirusowe (np. parwowirus B19, wirus Epsteina-Barr), 
  • czynniki genetyczne.

Z uwagi na szeroką symptomatologię diagnoza MIZS w początkowym stadium choroby jest trudna, a skuteczność terapii zależy od szybkiego rozpoznania i wdrożenia właściwego postępowania. W przypadkach opornych na standardowe leczenie skuteczną alternatywą może być leczenie biologiczne.

Spis treści:

Patogeneza MIZS

W przebiegu MIZS pojawiają się nieprawidłowości w funkcjonowaniu mechanizmów, które regulują pracę układu immunologicznego. W trakcie choroby można zaobserwować zaburzenia odpornościowe inicjujące i podtrzymujące proces zapalny. Dochodzi m.in. do:

  • aktywacji limfocytów T, 
  • pobudzenia limfocytów B, 
  • wzrostu miana przeciwciał klas IgG, IgM, IgA,
  • wzrostu aktywności hemolitycznej dopełniacza w surowicy krwi, 
  • wzrostu stężenia cytokin prozapalnych (IL-1, IL-6, IL-18 i TNF-α) w surowicy krwi i płynie stawowym.

Diagnostyka MIZS

Badaniami najczęściej zlecanymi w celu postawienia diagnozy są:

  • morfologia krwi z rozmazem, 
  • OB (odczyn Biernackiego), CRP (C-reactive protein, białko C-reaktywne) – wskaźniki stanu zapalnego, 
  • proteinogram,
  • oznaczenia RF, 
  • przeciwciała przeciwjądrowe (anti-nuclear antibodies, ANA), 
  • przeciwciała antycytrulinowe, 
  • kreatynina, 
  • elektrolity: sód, potas,
  • próby wątrobowe, 
  • immunoglobuliny: IgG, IgM, IgA,
  • badanie ogólne moczu i posiew moczu, 
  • badanie densytometryczne (gęstości kości), 
  • enzymy mięśniowe, 
  • antygen HLA-B27 (human leukocyte antigen B27, ludzki antygen leukocytarny B27),
  • markery serologiczne dotyczące zakażeń: Salmonella, Yersinia enterocolitica, Borrelia burgdorferi, badania wirusologiczne, 
  • próba tuberkulinowa, 
  • echo serca, 
  • elektrokardiogram (EKG), 
  • badanie okulistyczne,
  • biopsja błony maziowej chorego stawu. 

W celu precyzyjnego określenia liczby i jakości zmian w stawach stosuje się diagnostykę obrazową. Najpopularniejszym i nieinwazyjnym badaniem jest badanie ultrasonograficzne (USG), wykorzystuje się także RTG, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, scyntygrafię.

Objawy w przebiegu MIZS

Wśród dominujących objawów MIZS jest zapalenie stawów, które objawia się:

  • obrzękiem, 
  • wysiękiem, 
  • bolesnością, 
  • ograniczeniem ruchomości, 
  • sztywnością.

Zmiany zapalne w przebiegu MIZS rozpoczynają się w błonie maziowej stawów, kolejno zapalenie obejmuje tkankę okołostawową, przyczepy ścięgien i mięśni, pochewki ścięgniste oraz nasady kostne. W wyniku zapelenia dochodzi do zniekształceń obrysów stawów, zaburzenia ruchomości, zaników mięśni, przykurczów w stawach, a nawet niepełnosprawności. MIZS charakteryzuje się również sztywnością poranną lub sztywnością po dłuższym spoczynku. Skutkuje to upośledzeniem codziennego funkcjonowania i utrudnia udział w zajęciach sportowych. MIZS ma przewlekły charakter, przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. 

Jakich stawów dotyczy MIZS?

Proces zapalny w przebiegu MIZS dotyczy:

  • dużych stawów obwodowych kończyn dolnych – kolanowych, 
  • drobnych stawów rąk,
  • kręgosłupa w odcinku szyjnym, 
  • stawów biodrowych, 
  • stawów skroniowo-żuchwowych. 

Jakie są standardy leczenia MIZS?

Nim zostanie wdrożona farmakoterapia, prowadzi się leczenie objawowe, głównie niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ). Następnie, w zależności od wyników badań i obrazu klinicznego, stosuje się terapię z zastosowaniem farmaceutyków takich jak:

  • metotreksat,
  • sulfasalazyna, 
  • arechina, 
  • cyklosporyna A, 
  • azatiopryna, 
  • glikokortykosteroidy (GKS),
  • terapie biologiczne – w przebiegu bardzo aktywnej postaci MIZS.

Uzupełniającym i niezbędnym składnikiem leczenia farmakologicznego jest kompleksowa rehabilitacja: fizykoterapia i kinezyterapia.

Jaki jest główny cel leczenia MIZS?

Głównymi celami terapii MIZS są wyciszenie nadreaktywnego układu odpornościowego i zmniejszenie procesu zapalnego w stawach. Kolejny ważny cel to niedopuszczenie do osteoporozy, dysfunkcji narządów wewnętrznych, zapalenia błony naczyniowej oka czy amyloidozy. 

Piśmiennictwo

  1. Kawalec W, Grenda R, Ziółkowska H. Pediatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
  2. Lato-Karjakin E. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Lab Med 2018; 4: 18–23.
  3. Mazur P, Kabała K, Rozensztrauch A. Wpływ biologicznego leczenia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów na funkcjonowanie rodziny. Współ Pielęg Ochr Zdr 2020; 9(1–4): 3–8.
  4. Smolewska EB, Opoka-Winiarska V, Żuber Z. Systemic juvenile idiopathic arthritis – current diagnostic and therapeutic management. Rheumatol Forum 2021; 7(4): 145–154. 
  5. Thatayatikom A, Modica R, De Leucio A. Juvenile Idiopathic Arthritis. StatPearls [Internet] 2023: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554605/#article-23835 .s12.
  6. Żuber Z. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. Pediatr Dypl 2012; 16(2): 23–32.
Wróć do listy Przejdź dalej