Szacowany czas czytania: 6 minut
Systemy ciągłego monitorowania glikemii
Regularna kontrola poziomu glikemii to jeden z najważniejszych aspektów leczenia cukrzycy. Od konsekwencji pacjenta w zakresie wykonywania tych pomiarów zależy sposób dawkowania leków oraz insuliny, zwłaszcza insuliny krótkodziałającej, doposiłkowej. Tradycyjny sposób pomiaru obejmował używanie przez chorego w warunkach domowych glukometru wraz z paskami i nakłuwaczem. W przypadku konieczności wielokrotnych pomiarów w ciągu doby sposób ten nie zawsze był akceptowany przez pacjentów i powodował znaczny dyskomfort: ból i stwardnienia w obrębie opuszek palców, konieczność zabierania ze sobą sprzętu pomiarowego, a czasem również zakłopotanie wynikające z przymusu wykonania pomiaru w miejscu publicznym. Wszystkie te problemy znosi możliwość stosowania systemów ciągłego monitorowania glikemii.
Jak działają systemy ciągłego monitorowania glikemii?
Wszystkie systemy tego typu zbudowane są z sensora i odbiornika. Sensorem jest część urządzenia, którą ma ze sobą pacjent – dokonuje on pomiaru w płynie śródtkankowym. Sensory mogą być zakładane samodzielnie przez pacjenta za pomocą dołączonego do zestawu aplikatora (czas użycia takich sensorów to zwykle 1–2 tygodnie) lub aplikowane przez przeszkolonego pracownika medycznego (implanty podskórne o trwałości zwykle około 6 miesięcy). Odbiornik stanowi urządzenie zewnętrzne – najczęściej telefon z zainstalowaną odpowiednią aplikacją. W niektórych przypadkach, w bardziej zaawansowanych urządzeniach, odbiornikiem jest sama pompa insulinowa, która dostosowuje dawkę insuliny do aktualnego pomiaru glikemii.
Systemy ciągłego monitorowania glikemii działają na dwa różne sposoby. Pierwszy z nich to system monitorowania glikemii metodą skanowania (flash glucose monitoring, FGM). Aby uzyskać wynik pomiaru, użytkownik musi zbliżyć odbiornik (najczęściej telefon) do sensora. Pomiary mogą być wykonywane dowolną ilość razy w ciągu doby. Drugim sposobem jest system monitorowania glikemii w czasie rzeczywistym (real-time continuous glucose monitoring, rtCGM). Za pomocą tego systemu pacjent (jak również opiekujący się nim personel medyczny) uzyskuje dobowy wykres glikemii z informacją o aktualnych trendach spadkowych lub wzrostowych. System ten również ma możliwość informowania użytkownika o epizodach hipo- i hiperglikemii poprzez wysyłanie alertów.
Dla kogo przeznaczone są systemy ciągłego monitorowania glikemii?
Dotychczas z systemów ciągłego monitorowania glikemii korzystali głównie pacjenci z cukrzycą typu 1 wymagający wielokrotnych wstrzyknięć insuliny w ciągu doby (intensywny model insulinoterapii), zwłaszcza dzieci oraz osoby aktywne fizycznie, które nie chciały rezygnować z dotychczasowego stylu życia po rozpoznaniu cukrzycy. Z chwilą upowszechnienia sensorów aplikowanych samodzielnie przez pacjenta oraz objęcia ich częściową refundacją również pacjenci z cukrzycą typu 2, a także pacjentki, u których rozpoznano cukrzycę ciężarnych, stali się odbiorcami tego rozwiązania. Z systemów ciągłego monitorowania glikemii mogą korzystać wszyscy chorzy chcący uniknąć pomiarów glikemii za pomocą glukometru. Ma to szczególne znaczenie dla pacjentów ze stwierdzoną niepełnosprawnością, zwłaszcza w zakresie narządu wzroku czy sprawności manualnej. Obsługa glukometru wymaga bowiem precyzji, która często jest niemożliwa do osiągnięcia u osób z zaburzeniami narządu wzroku bądź ruchu czy też u osób w wieku podeszłym. Możliwość odbioru informacji z sensora na odległość pozwala także opiekunom starszych pacjentów lub rodzicom dzieci z cukrzycą monitorować trendy glikemii i odpowiednio szybko reagować na niepokojące zmiany.
Zalety ciągłego monitorowania glikemii
Systemy ciągłego monitorowania glikemii to jednak nie tylko wygodne rozwiązanie dla pacjenta i jego opiekuna, umożliwiające dyskretne wykonanie pomiaru, również w miejscu publicznym, bez konieczności kontaktu z krwią.
Ich największą zaletą jest bardzo dokładne monitorowanie stężenia glukozy, co znacznie poprawia kontrolę metaboliczną cukrzycy, gdyż pacjent może na bieżąco dopasować dawkę insuliny. Lepsza kontrola metaboliczna to także mniejsze ryzyko powikłań cukrzycy, takich jak uszkodzenie naczyń krwionośnych skutkujące zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, nefropatii, neuropatii czy retinopatii cukrzycowej.
Systemy ciągłego monitorowania są również świetnym rozwiązaniem dla pacjentów z epizodami hipoglikemii w wywiadzie, szczególnie tych, którzy słabo wyczuwają objawy zbliżającego się groźnego spadku glukozy we krwi. Systemy wykrywają bowiem nie tylko już istniejącą hipoglikemię, ale przede wszystkim mogą informować pacjenta i jego otoczenie o trendzie, czyli o mogącym pojawić się wkrótce gwałtownym spadku stężenia glukozy. Każda hipoglikemia jest zjawiskiem niepożądanym, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku, w którym zwiększa ona ryzyko zaburzeń funkcji poznawczych, a także może sprzyjać zaburzeniom równowagi i groźnym dla życia upadkom. Wyprzedzanie takich zdarzeń – dzięki ciągłemu monitorowaniu glikemii – to ogromna korzyść dla tych chorych.
Systemy ciągłego monitorowania glikemii stanowią również świetne narzędzie edukacyjne dla pacjentów, dzięki któremu mogą oni lepiej poznać reakcję organizmu na spożycie konkretnego produktu spożywczego. Wiedza taka ułatwia komponowanie diety w oparciu o indeks glikemiczny potraw.
Praktyczne wskazówki obsługi sensorów
Sensory aplikowane na skórę nie wymagają szczególnej pielęgnacji ani nie uniemożliwiają choremu korzystania z różnych aktywności. Pacjenci mogą korzystać z wanny/prysznica, uprawiać aktywności fizyczne, zakładać dowolną odzież. Producenci zalecają zwykle ograniczenie czasu przebywania w wodzie z założonym sensorem do 30 minut – jeśli chory planuje dłuższy pobyt, sensor warto zabezpieczyć specjalnym plastrem, który zapobiegnie jego odlepieniu.
W przypadku implantu podskórnego na skórze znajduje się jedynie transmiter, który może być odklejany na czas dłuższej kąpieli.
Systemy ciągłego monitorowania glikemii nie uniemożliwiają bezpiecznych podróży samolotem, można z nimi również przechodzić przez bramki bezpieczeństwa na lotnisku.
Piśmiennictwo:
- Dunn TC, Xu Y, Hayter G i wsp. Real-world flash glucose monitoring patterns and associations between self-monitoring frequency and glycaemic measures: a European analysis of over 60 million glucose tests. Diabetes Res Clin Pract 2018; 137: 37–46.
- Feig DS, Donovan LE, Corcoy R i wsp. Continuous glucose monitoring in pregnant women with type 1 diabetes (CONCEPTT): a multicentre international randomised controlled trial. Lancet 2017; 390 (10110): 2347–2359.
- Zozulińska-Ziółkiewicz D, Małecki MT i wsp. Rola nowoczesnych metod monitorowania glikemii I telemedycyny w indywidualizacji opieki nad pacjentem z cukrzycą. Agencja Badań Medycznych, Warszawa 2020. Online: https://mojacukrzyca.org/pliki/download/ROLA_KOLKO_21_03_14gru_poglad.pdf.
- Podręcznik użytkownika. FreeStyle Libre. System monitorowania stężenia glukozy Flash. Abbott Diabetes Care. Online: https://www.diabetescare.abbott/support/manuals/pl.html.