Tajemnica zawodowa to nie tylko wymóg prawny

Tajemnica pielęgniarska

Obowiązek zachowania tajemnicy pielęgniarskiej jest elementem prawa do prywatności pacjenta i znajduje swoje źródła zarówno w umowach międzynarodowych jak i w prawodawstwie krajowym.

Źródła prawne tajemnicy pielęgniarskiej

Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności wskazuje, iż każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego. Z kolei w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych, czytamy, iż nikt nie może być narażony na samowolną lub bezprawną ingerencję w jego życie prywatne, rodzinne, dom czy korespondencję.

Krajowe regulacje podchodzą już do sprawy konkretniej. Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej wskazuje wprost, iż pielęgniarka jest zobowiązana do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Pielęgniarka związana jest tajemnicą także po śmierci pacjenta. Potwierdza to wspomniany już kodeks etyki, w którym czytamy, że pielęgniarkę obowiązuje zachowanie w tajemnicy wszystkich wiadomości o pacjencie i jego środowisku uzyskanych w związku z pełnieniem roli zawodowej.

Lustrzanym odbiciem powyższych obowiązków pielęgniarki, jest prawo pacjenta do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego.

Zakres podmiotowy tajemnicy pielęgniarskiej

Patrząc od strony podmiotowej, zakres tajemnicy pielęgniarskiej możemy podzielić na: fakty ujawnione przez pacjenta lub inne osoby na jego żądanie oraz na fakty ustalone samodzielnie przez pielęgniarkę. Pielęgniarka może także uzyskać od innej pielęgniarki (lub innej osoby udzielającej świadczeń zdrowotnych, w tym lekarza) informacje o pacjencie związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, jeżeli zajdzie taka potrzeba. 

Pielęgniarka ma również prawo wglądu do dokumentacji medycznej pacjenta oraz do uzyskania od lekarza pełnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych metodach diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych, zapobiegawczych i dających się przewidzieć następstwach podejmowanych działań, w zakresie niezbędnym do udzielanych przez siebie świadczeń zdrowotnych.

Tajemnica pielęgniarska składa się więc z kilku warstw. W pierwszej kolejności mamy informacje powierzone przez pacjenta albo np. w wypadku dziecka, przez jego przedstawiciela ustawowego. Następnie - informacje ustalone przez pielęgniarkę w toku wykonywania zawodu. Na końcu - informacje ustalone przez inne osoby udzielające świadczeń zdrowotnych, a przekazane pielęgniarce. 

Zakres przedmiotowy tajemnicy pielęgniarskiej

Trudniej jest uchwycić zakres tajemnicy pielęgniarskiej od strony przedmiotowej, ponieważ nie został opublikowany żaden, nawet przykładowy katalog odnoszący się do tych kwestii. Tym samym, jak się wydaje, decydujący będzie poufny charakter danej informacji. Na charakter taki składają się dwa elementy - ograniczony krąg osób wtajemniczonych, oraz zakaz dalszego ujawniania informacji.

Istotne będzie zatem kryterium formalne - związek faktu uzyskania informacji z wykonywaniem zawodu pielęgniarki. Zakres informacji, które mogą zostać ujawnione w ten sposób, należy rozumieć szeroko. Tajemnica obejmować będzie nie tylko informacje normalnie uzyskiwane w związku z wykonywaniem określonych czynności zawodowych, ale także te uzyskane przypadkiem. 

Zatem tajemnicą pielęgniarską objęte będą nie tylko informacje stricte medyczne, ale wszelkie informacje związane z pacjentem, dotyczące chociażby jego sytuacji rodzinnej czy majątkowej, jeżeli zostały uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu. Tajemnica może dotyczyć także okoliczności, o których nie wie sam pacjent, a nawet zupełnie nie dotyczących pacjenta. Próbując określić, czy dana informacja jest objęta tajemnicą, warto przeprowadzić prosty test - czy gdyby pielęgniarka nie wykonywanie czynności stanowiących treść zawodu, to uzyskałaby daną informację? Odpowiedź twierdząca oznacza, iż dana informacja nie jest objęta tajemnicą, natomiast przecząca, wskazuje na objęcie informacji tajemnicą pielęgniarską. Naruszenie tajemnicy pielęgniarskiej, może narazić pielęgniarkę na odpowiedzialność prawną za naruszenie dóbr osobistych pacjenta. 

Źródła:

1. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej, stan na 7 lipca 2023 r.;

2. Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 16 grudnia 1966 r.;

3. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r.;

4. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, z późniejszymi zmianami;

5. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, z późniejszymi zmianami;

6. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, z późniejszymi zmianami;

7. „Tajemnica zawodowa i jej ochrona” Michał Rusinek, Warszawa 2007.