Samodzielne ordynowania leków przez pielęgniarki

Stosowanie produktów leczniczych bez zlecenia lekarskiego

Do przeszłości odeszły czasy, kiedy rola pielęgniarki sprowadzała się wyłącznie do wypełniania zleceń lekarza. W ramach samodzielności zawodowej pielęgniarki uzyskały szereg uprawnień, w tym te umożliwiające im podawanie pacjentom produktów leczniczych.

Produkty lecznicze do samodzielnego podawania

Samo posiadanie tytułu zawodowego uprawnia pielęgniarki do samodzielnego podawania leków, bez zlecenia lekarskiego. Mowa tu o lekach wymienionych w formie tabeli, w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego. W wykazie znalazły się 32 produkty lecznicze w różnych, wskazanych w załączniku, postaciach. Są to: kwas acetylosalicylowy, budezonid, kaptopryl, klemastyna, drotaweryny chlorowodorek, furosemid, glicerolu triazotan, glukagonu chlorowodorek, glukoza 5%, glukoza 20 %, hydrokortyzon, hydroksyzyna, hioscyny butylobromek, ibuprofen, ketoprofen, lidokainy chlorowodorek, loperamidu chlorowodorek, siarczan magnezu, metamizol sodowy, metamizol sodowy + papaweryna + atropina, metoklopramid, metoprololu winian, chlorek sodu 0,9%, papaweryny chlorowodorek, paracetamol, płyn fizjologiczny wieloelektrolitowy izotoniczny, salbutamol, czopki glicerynowe, zbilansowany roztwór elektrolitowy, tietylperazyna, tlen medyczny i epinefryna.

Ponadto pielęgniarki są uprawnione do podawania wszystkich produktów leczniczych z kategorii OTC.

Stosowanie leków zawierających określone substancje czynne

W przypadku leków zawierających określone substancje czynne, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, ustawodawca określił, iż uprawnione do samodzielnego ich ordynowania (oraz wystawiania recept lub zaleceń), są pielęgniarki, które posiadają dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku pielęgniarstwo. Jednak i w tym wypadku wprowadza pewne niezbędne warunki. Mianowicie pielęgniarka, oprócz tego, że uzyskała tytuł mgr pielęgniarstwa musi mieć ukończony kurs specjalistyczny w tym zakresie lub musiała nabyć w ramach kształcenia w szkołach pielęgniarskich wiedzę objętą takim kursem lub w ramach szkolenia specjalizacyjnego nabyła wiedzę objętą takim kursem.

Oprócz tego uprawnienia te posiadają pielęgniarki, posiadające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, pod warunkiem ukończenia kursu specjalistycznego lub przyswojenia wiedzy objętej takim kursem w ramach szkolenia specjalizacyjnego.

Lista substancji czynnych, które znajdować się mogą w lekach podawanych lub przypisywanych przez pielęgniarki określona została w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarki i położne oraz wykazu badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne. Są to: leki przeciwwymiotne zawierające substancje czynne ondansetronum, aprepitantum, thiethylperazinum; leki przeciwzakaźne do stosowania miejscowego zawierające nystatinum, metronidazolum; ginekologiczne leki przeciwzakaźne - nystatinum, natamycinum, clotrimazolum, metronidazolum; leki stosowane w niedokrwistości - acidum folicum; leki przeciwzakaźne stosowane w chorobach gardła - phenoxymethylpenicillinum; leki przeciwzakaźne stosowane w chorobach ucha i zatok - amoxicillinum; leki przeciwzakaźne stosowane w chorobach dróg moczowych - trimethoprim; leki przeciwzakaźne stosowane w chorobach przyzębia i tkanki okostnej - doxycyclinum; leki przeciwzakaźne stosowane w chorobach skóry - oxytetracyclinum + hydrocortisoni acetas; środki znieczulające działające miejscowo - lidocainum, lidocainum + prilocainum; leki przeciwbólowe - tramadolum, tramadolum + paracetamolum; anksjolityki - hydroxyzinum; leki przeciwpasożytnicze - mebendazolum, pyrantelum; leki rozszerzające oskrzela - salbutamolum, ipratropii bromidum; witaminy – cholecalciferolum; płyny infuzyjne - sól fizjologiczna, glukoza 5%, płyn Ringera, płyn wieloelektrolitowy (PWE). 

Wspomniane rozporządzenie określa również postacie produktów leczniczych, które mogą samodzielnie podawać pielęgniarki.

Wystawianie recept w celu kontynuowania leczenia

Jeśli zaś chodzi o wystawianie recept na leki zapisane już wcześniej przez lekarza, to ustawa przyznaje w tym zakresie uprawnienia pielęgniarkom, posiadającym dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub posiadającym tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa, jeżeli ukończyły kurs specjalistyczny.

Ustawodawca wprowadza też pewne ustępstwa, mianowicie z obowiązku ukończenia kursu wyłącza pielęgniarki, które w ramach kształcenia w szkołach pielęgniarskich lub szkoleń, nabyły wiedzę objętą takim kursem.

Pielęgniarki posiadające wyżej opisane uprawnienia mają prawo wystawiać recepty na leki (z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego) oraz wyroby medyczne, niezbędne do kontynuacji leczenia, wcześniej zleconego przez lekarza.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, z późniejszymi zmianami;
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego, z późniejszymi zmianami;
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 r. w sprawie wykazu substancji czynnych zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarki i położne oraz wykazu badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne, z późniejszymi zmianami.