Alergie u niemowląt

Wróć do listy Data:
mgr Magdalena Sawicka

Termin „alergia” został użyty po raz pierwszy w 1906 roku przez Klemensa von Pirqueta, stanowi on połączenie dwóch słów greckich: allos – różne, zmienne i ergos – działanie, reakcja. Obecnie pod tym pojęciem rozumiemy nadmierną, swoistą odpowiedź immunologiczną na czynniki zewnętrzne, która prowadzi do wystąpienia objawów chorobowych. 

W zależności od drogi przedostania się alergenu do organizmu wyodrębnia się[1]:

  • alergię powietrznopochodną (wziewną)
  • alergię kontaktową
  • alergię pokarmową.

W oparciu o manifestację kliniczną objawów alergii jest rozpoznawana:

  • postać skórna (atopowe zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy)
  • postać dotycząca błon śluzowych (nieżyt nosa, nieżyt spojówek, astma)[2]

Najczęstszymi alergenami wziewnymi (powietrznopochodnymi) są:

  • pyłki roślin – mogą być przenoszone przez wiatr lub przez owady. Do najczęściej uczulających pyłków roślin należą: trawy, chwasty (bylica, babka, szczaw, komosa, pokrzywa) i drzewa (najbardziej uczulające: leszczyna, olcha, brzoza).
  • roztocza – alergia na roztocza popularnie nazywana jest „alergią na kurz”. Objawy alergii występują przez cały rok, mając różny stopień nasilenia. Przy zwiększonej wilgotności powietrza może następować nasilenie objawów alergicznych.
  • zarodniki grzybów pleśniowych – główne dwa typy to Alternaria alternata i Cladosporium herbarum
  • alergeny zwierząt – najczęstsze są alergie na zwierzęta domowe: np. kot, pies, świnka morska, chomik, królik. Mogą też pojawiać się nietypowe reakcje alergiczne na alergeny zwierząt takich jak: szczur, mysz, koń.

Najczęstszym alergizującym czynnikiem pokarmowym, mogącym przyczynić się do anafilaksji są: u niemowląt – białka mleka krowiego i jaja kurzego, u dzieci starszych i młodych dorosłych – orzeszki ziemne, orzechy oraz skorupiaki.

Szczyt występowania alergii pokarmowej przypada na pierwszy rok życia (okres niemowlęcy) i zmniejsza się w ciągu pierwszej dekady. Można to tłumaczyć między innymi wczesną niedojrzałością układu immunologicznego przewodu pokarmowego, mniejszym wydzielaniem kwasu solnego w żołądku oraz różnicami w zakresie składu i jakości flory jelitowej.[3]

Jak wspomniano powyżej, w przypadku niemowląt najczęstszą alergią pokarmową jest alergia na białko mleka krowiego. Reakcje alergiczne po spożyciu mleka krowiego mogą przebiegać w sposób miejscowy lub uogólniony (wstrząs anafilaktyczny).

Reakcje miejscowe po spożyciu białka mleka krowiego dotyczą:

  • układu pokarmowego – częste ulewanie, kolki, biegunka lub zaparcia, bóle brzucha, refluks żołądkowo-przełykowy, brak przyrostu masy ciała;
  • układu oddechowego – świszczący oddech, sapka, przewlekły kaszel, zapalenie oskrzeli, astma, surowicze zapalenie ucha środkowego, nieżyt nosa;
  • skóry – pokrzywki, obrzęk naczynioruchowy, atopowe zapalanie skóry
  • układu nerwowego – nadpobudliwość, omdlenia, drgawki, zaburzenia snu, bóle głowy[4]

Postepowanie po wystąpieniu alergii na białko mleka krowiego:

- zaprzestanie podawana niemowlęciu mleka krowiego w każdej postaci

- w zamian: karmienie piersią (należy na okres do 4 tygodni (co najmniej 2 tyg.) całkowicie wyeliminować mleko krowie i zawierające je pokarmy) i/lub podawanie mieszanek niezawierających mleka krowiego (np. odżywki zawierające białko hydrolizowane HA, preparaty mlekozastępcze, odżywki na bazie białka sojowego, kleiki, kaszki nie zawierające białek mleka).

Według ostatnich doniesień żaden test skórny ani badanie krwi nie umożliwia rozpoznania alergii na białko mleka krowiego o opóźnionym początku (IgE-niezależnej). Jedyny wiarygodny test polega na eliminacji białka mleka krowiego z diety matki (w przypadku karmienia wyłącznie piersią) lub z diety u dziecka karmionego mlekiem modyfikowanym (sztucznie), a następnie ich ponownym wprowadzeniu w zaplanowany sposób.[5]

W diagnostyce alergii u niemowląt w pierwszej kolejności przeprowadza się wywiad, badanie fizykalne, a następnie wykonuje testy skórne. Główne elementy wywiadu to uzyskanie informacji na temat:

  • kiedy pojawiły się pierwsze objawy alergii,
  • lokalizacji i objawów alergii (np. kolki, bóle brzucha, pokrzywka, katar, zaburzenia snu),
  • sposobu karmienia dziecka,
  • narażenia na alergeny wziewne,
  • dotychczasowych szczepień,
  • występowania alergii wśród innych członków rodziny
  • stosowane preparaty do higieny skóry – pod kątem narażenia na podrażnienia

W badaniu fizykalnym zwracamy uwagę na: lokalizację i charakter zmian alergicznych, ocenę nosa (obrzęk, obecność wydzieliny w kanale nosowym), badanie oczu (łzawienie, obrzęki, zasinienie wokół oczu, ocenę oddychania.

W rozpoznawaniu alergii u dzieci wykorzystuje się proste i szybkie w użyciu punktowe testy skórne (PTS) oraz testy serologiczne wykrywające IgE. Testy punktowe wykonuje się najczęściej na plecach – nakłada się kroplę preparatu zawierającego alergen. Następnie w miejscu zakroplenia wykonuje się zadrapanie, tak by mogło dojść do ewentualnej reakcji alergicznej. Ważne jest przygotowanie odpowiednie wyposażenie gabinetu, w którym wykonywane są testy skórne (zestaw do resuscytacji, zestaw przeciwwstrząsowy, źródło tlenu).

Na zakończenie jeszcze kilka słów o atopowym zapaleniu skóry (AZS), będącym szczególnym objawem alergii o podłożu najczęściej pokarmowym.  Obraz kliniczny choroby może być bardzo zróżnicowany. AZS niemowląt pojawia się w 3 miesiącu życia i występuje jako pierwsza choroba atopowa w życiu. Ma postać zmian grudkowo-wysiękowych, które łatwo ulegają nadkażeniu. Zmianom na skórze towarzyszy świąd, dziecko jest niespokojne i płaczliwie. Zmiany występują w zgięciach kończyn, na twarzy i owłosionej skórze. U około 50% przypadków, zmiany ustępują do 2 roku życia.

Następny rzut choroby może pojawić się w wieku szkolnym i pokwitania, ale pod postacią wyprysku liszajowatego, umiejscowionego szczególnie w zakresie dużych zgięć. Jednocześnie cechy skóry dzieci i młodzieży upodabniają się do skóry pacjentów dorosłych, którą cechuje przewlekła suchość z elementami rybiej łuski oraz nadwrażliwość na czynniki toksyczne, w naturalny sposób nasilające objawy chorobowe.[6]

Leczenie Atopowego Zapalenia Skóry ma na celu zmniejszenie dolegliwości pacjenta i zmniejszenie stanu zapalnego skóry, która ma skłonność do wyraźnego przesuszania. Stąd ważne będzie jej nawilżenie i natłuszczenie.

Emolienty, czyli preparaty nawilżająco - natłuszczające, są główną linią kosmetyków w pielęgnacji niemowląt z AZS. Szczególnie wartościowe są te emolienty, które w swoim składzie zawierają mocznik (5-10%) utrzymujący odpowiednie nawilżenie warstwy rogowej naskórka lub zawierają brakujące składowe naskórka, takie jak ceramidy lub inne tłuszcze. W niektórych przypadkach w skład preparatów nawilżających wchodzą dodatkowe środki znieczulające, np. 3% roztwór polidokanolu, ograniczający uporczywy świąd skóry. Skuteczne nawilżanie suchej skóry powinno być przeprowadzane przynajmniej dwa razy dziennie.[7]

W pielęgnacji skóry atopowej niemowlęcia dużą rolę odgrywa kąpiel z zastosowaniem odpowiednich preparatów nawilżających i natłuszczających oraz środki kosmetyczne aplikowane bezpośrednio po kąpieli oraz wielokrotnie w ciągu dnia. Dobór odpowiedniej linii kosmetyków nie jest łatwy, zważywszy na fakt, że skóra atopowa charakteryzuje się skłonnością do wtórnych alergii.


Bibliografia:


[1] Dadas-Stasiak E., Kalicki B., Jung A. Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii Pediatria i Medycyna Rodzinna 2010, 6 (2), str 93

[2] Dadas-Stasiak E., Kalicki B., Jung A. Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii Pediatria i Medycyna Rodzinna 2010, 6 (2), str 93

[3]Czarnecka-Operacz M., Sadowska-Przytocka M. Alergia pokarmowa a choroby skóry
 u niemowląt i małych dzieci. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2012, 8 (1), p. 57

[4] Dadas-Stasiak E., Kalicki B., Jung A. Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii Pediatria i Medycyna Rodzinna 2010, 6 (2), str 97

[5] Wytyczne iMAP dotyczące alergii na białko mleka krowiego (BMK) – wstępne informacje dla rodziców. 19.02.2018 https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/wytyczne/181389,wytyczne-imap-dotyczace-alergii-na-bialko-mleka-krowiego 

[6] Kiełczewska G., Lankau A. Milewski R., Krajewska-Kułak E. Dziecko z atopowym zapaleniem skóry. Str 283

[7] Kiełczewska G., Lankau A. Milewski R., Krajewska-Kułak E. Dziecko z atopowym zapaleniem skóry. Str 287

Wróć do listy Przejdź dalej