Szacowany czas czytania: 15 minut
Recepty pielęgniarskie pro auctore i pro familiae
Preskrypcja w zawodach pielęgniarki i położnej to nowy kierunek zarówno samodzielności zawodowej jak i wykorzystania potencjału tych zawodów. Zgodnie z Ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 15 lipca 2011 roku pielęgniarki i położne mogą samodzielnie ordynować określone produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne stanowiące załączniki nr 1-3 aktualnego rozporządzeniai, a także wystawiać recepty i zlecenia w ramach kontynuacji leczenia zleconego przez lekarza z wyłączeniem substancji bardzo silnie działających, substancji psychotropowych oraz odurzających (narkotycznych).
Kursy specjalistyczne uprawniające do ordynacji leków
Zgodnie z komunikatem Ministerstwa Zdrowia z dnia 6 lutego 2020 roku, obowiązek ukończenia kursu specjalistycznego „Ordynowanie leków i wypisywanie recept”, część I i/lub część II, nie dotyczy pielęgniarek i położnych, które w ramach kształcenia w szkołach pielęgniarskich lub w szkołach położnych nabyły wiedzę objętą takim kursem (art. 15a ust. 7 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej). Standardy kształcenia na kierunkach pielęgniarstwo lub położnictwo wprowadzające szczegółowe efekty kształcenia z zakresu ordynowania leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych oraz wystawiania na nie recept albo zleceń w ramach samodzielności zawodowej lub realizacji zleceń lekarskich, obowiązują od roku akademickiego 2016/2017 - w przypadku studiów pierwszego stopnia i od roku 2017/2018 – w przypadku studiów drugiego stopnia. Oznacza to, że nawet w przypadku, gdy w ramach studiów pielęgniarka lub położna nie uzyskała wszystkich informacji na temat recept – jest uprawniona do ich wystawiania.
Możliwość wystawiania recept pro auctore i pro familiae
Możliwość wystawiania recept pro auctore i pro familiae została zapisana w art. 95b ust. 3 Ustawy Prawo farmaceutyczne. Pielęgniarki i położne także mogą wystawiać takie recepty, zarówno w postaci papierowej jak i elektronicznej.
Istnieje kilka interpretacji Ministerstwa Zdrowia przedstawiających katalog osób, którym można wystawiać powyższe recepty. Niestety różnią się one między sobą. Ustawa określiła stopnie pokrewieństwa i powinowactwa, jednakże przejrzystą wersją i zarazem optymalną jest opracowanie Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku, które przedstawiono w tabeli nr 1.
Tabela 1
| Definicja Ustawy | Interpretacja |
|---|---|
Osoba pozostająca we wspólnym pożyciu | Konkubent, konkubina i inni (według Uchwały Sądu Najwyższego) |
| Krewni w linii prostej | Dzieci, wnuki, prawnuki, rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd. |
Powinowaci w linii prostej | Teść, teściowa, zięć, synowa |
Krewni i powinowaci w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa | Brat, siostra, szwagier, szwagierka, bratowa, siostrzenica, siostrzeniec, bratanica, bratanek |
Źródło: Opracowanie własne
Definicja osoby pozostającej we wspólnym pożyciu poddana została analizie w świetle Uchwały Sądu Najwyższegov. Zauważono, że istnieje kilka odmiennych i wzajemnie wykluczających się koncepcji interpretacyjnych co do rozumienia pojęcia „wspólne pożycie”. Zwrócono uwagę, że „na płaszczyźnie językowej ustawodawca konstruując w kodeksie karnym definicję osoby najbliższej i obejmując nią osoby pozostające we wspólnym pożyciu nie dookreślił, że chodzi o relacje tylko pomiędzy mężczyzną a kobietą. W związkach homoseksualnych istnieją te same przeżycia i związki uczuciowe oraz emocjonalne co w związkach heteroseksualnych, dlatego nie ma żadnych powodów, aby w sytuacjach konfliktu z unormowaniami prawa karnego nie były one chronione jak przy związkach heteroseksualnych”.
Recepty elektroniczne i papierowe
Uprawnione pielęgniarki i położne mogą wystawiać recepty zarówno w formie papierowej jak i elektronicznej. Wystawianie recept elektronicznych z technicznego aspektu jest prostsze z racji spełnienia określonych wymogów i schematów tworzenia dokumentu e-recepty. Z kolei w przypadku recepty papierowej należy dodatkowo spełnić wymogi względem wymiarów, nadruku kodów kreskowych i czytelnego zawarcia określonych informacji.
W przypadku recept elektronicznych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia ws. recept numeracja generowana jest przez system, zaś w przypadku papierowej formy - z systemu numeracji recept udostępnionego przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Aby wystawiać recepty refundowane w formie elektronicznej, a takie mogą wystawiać wszystkie uprawnione pielęgniarki i położne, nie ma konieczności zgłaszania się do Narodowego Funduszu Zdrowia, ponieważ od 2015 roku zrezygnowano z tzw. „umów o recepty”. W poradniku udostępnionym przez Centrum e-Zdrowia można uzyskać szczegółowe odpowiedzi na techniczne pytania dotyczące wystawiania recept elektronicznych.
Odpowiedni szablon recepty elektronicznej
Najistotniejszą kwestią wystawiania recept przez pielęgniarki i położne jest wybór odpowiedniej recepty/szablonu recepty elektronicznej. Nieprawidłowa recepta będzie skutkowała odmową realizacji przez farmaceutę w aptece.
W tabeli nr 2 przedstawiono różnice w receptach i istotne informacje dotyczące prawidłowości ich wystawiania.
Tabela nr 2
| Forma papierowa | Forma elektroniczna | |
|---|---|---|
Samodzielna ordynacja (pielęgniarka i położna art. 15a ust. 1) | 21-cyfra oznaczona cyfrą „5” | Zapis w wizualizacji „Recepta pielęgniarska” |
Kontynuacja leczenia (pielęgniarka i położna art. 15a ust. 2) | 21-cyfra oznaczona cyfrą „6” | Zapis w wizualizacji „Recepta pielęgniarska na zlecenie lekarza” |
Zakres przepisywanych produktów leczniczych, środków spożywczych i wyrobów medycznych wydawanych na receptę – samodzielna ordynacja | Wykaz substancji czynnych zawartych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 18 stycznia 2018 roku | |
Zakres przepisywanych produktów leczniczych, środków spożywczych i wyrobów medycznych wydawanych na receptę – kontynuacja leczenia | Wszystkie postaci o kategorii dostępności „Rp.” | |
Maksymalny okres wystawienia recepty przez pielęgniarkę i położną | 120 dni (wyjątek leku antykoncepcyjnego w ramach kontynuacji leczenia - 60 dni) | 180 dni |
Źródło: Opracowanie własne
Dokumentowanie recept pro auctore i pro familiae jest konieczne w przypadku formy papierowejviii, w którym zastosowanie ma Rozdział 7 – szczególny rodzaj dokumentacji. Nie ma zatem konieczności dokumentowania innych informacji niż określone w przepisach.
Przykłady recept
Wzory przykładowych recept uwzględniając podział na samodzielną ordynację i kontynuację leczenia wraz z wydrukami informacyjnymi przedstawiono poniżej.
Ryc. 1 – Recepta pielęgniarska pro familiae w ramach samodzielnej ordynacji w formie elektronicznej
Źródło: Centrum e-Zdrowia
Ryc. 2 – Wydruk informacyjny
Źródło: Centrum e-Zdrowia
Ryc. 3 – Recepta pielęgniarska pro familiae w ramach kontynuacji leczenia w formie elektronicznej
Źródło: Centrum e-Zdrowia
Ryc. 4 – Wydruk informacyjny
Źródło: Centrum e-Zdrowia
Najczęściej zadawane pytania dot. recept pielęgniarskich pro auctore i pro familiae
Czy recepta pro familiae może być wystawiona w ramach kontynuacji leczenia?
Oczywiście, że tak. Zarówno Ustawa Prawo farmaceutyczne jak i Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej nie ograniczają wystawiania recept pro auctore i pro familiae wyłącznie do samodzielnej ordynacji.
Czy można wystawić receptę pro auctore i pro familiae na antybiotyk, szczepionkę czy antykoncepcję?
W przypadku antybiotykoterapii w ramach samodzielnej ordynacji przewidziano substancje czynne w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 r. W ramach kontynuacji leczenia także można kontynuować antybiotyki, szczepionki czy antykoncepcję zgodnie z art. 15b Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. Niestety, szczepionek pielęgniarki i położne nie mogą samodzielnie ordynować.
Gdzie szukać rzetelnej wiedzy na temat recept wystawianych przez pielęgniarki i położne?
Aktualnie na rynku brak jest aktualnego podręcznika dedykowanego wystawianiu recept przez pielęgniarki i położne.
Czy pielęgniarka i położne mogą oznaczać na recepcie pro auctore i pro familiae uprawnienia dodatkowe „S” – senior, „DZ” – dziecko do 18 r.ż., „C” – kobieta w ciąży?
Nie. Ani pielęgniarki, ani położne dla recept pro auctore i pro familiae nie mogą wskazanych uprawnień oznaczać.
Bibliografia:
Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 stycznia 2018 roku ws. wykazu substancji czynnych zawartych
w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych ordynowanych przez pielęgniarki i położne oraz wykazu badań diagnostycznych, na które mają prawo wystawiać skierowania pielęgniarki i położne
https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-w-sprawie-kwalifikacji-zawodowych-pielegniarek-i-poloznych-uprawniajacych-do-ordynacji-lekow-i-wypisywania-recept data wejścia: 05.12.2023r.
Ustawa Prawo farmaceutyczne z dnia 6 września 2001 roku
https://oilgdansk.pl/bez-kategorii/recepty-po-zmianach-wprowadzonych-ustawa-o-e-zdrowiu/ data wejścia: 10.12.2023 r.
Uchwała SN (7) z 25.2.2016 r., I KZP 20/15
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie recept z dnia 23 grudnia 2020 roku
https://ezdrowie.gov.pl/portal/home/pytania-i-odpowiedzi_e-recepta data wejścia: 10.12.2023 r.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia ws. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania z dnia 6 kwietnia 2020 r.