Zapotrzebowanie na szczepionki z kalendarza szczepień – propozycje nowych rozwiązań organizacyjnych

Projekt rozporządzenia ma rozwiązać problem związany z okresowym brakiem szczepionek i zapewnić nieprzerwaną dostępność szczepionek dla świadczeniodawców poprzez odpowiednie planowanie zapotrzebowania. Dotychczasowe rozwiązania gromadziły dane z kolejnych szczebli inspekcji sanitarnych. Był to proces czasochłonny, skomplikowany i wieloetapowy.  Proponowane w rozporządzeniu rozwiązanie organizacyjne pozwala na monitorowanie i ustalenie zapotrzebowania poprzez analizę danych zawartych w Elektronicznym Systemie Nadzoru nad Dystrybucją Szczepionek (ESNDS). Szacowanie na szczeblu krajowym oparte na danych zawartych w ESNDS, pozwoli również uwzględnić bieżące informacje.

Projekt rozporządzenia określa: 

• podmioty zobowiązane do sporządzania ilościowego zapotrzebowania na szczepionki służące do przeprowadzania szczepień obowiązkowych, wraz z harmonogramem dostaw szczepionek, przechowywania i dystrybucji tych szczepionek
• zadania w zakresie sporządzania ilościowego zapotrzebowania na szczepionki wraz z harmonogramem dostaw, przechowywania i dystrybucji szczepionek wraz ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację oraz sprawozdań z realizacji programu w postaci raportów zawierających: rodzaje i liczby posiadanych szczepionek, numery seryjne oraz terminy ważności.

Kluczową rolę odgrywa Główny Inspektor Sanitarny, który nadzoruje proces planowania zapotrzebowania na szczepionki na poziomie krajowym, a także sporządza prognozy dystrybucji szczepionek. Dużą rolę odgrywa planowanie zapotrzebowania na różnych szczeblach, gdzie odpowiedzialnymi są wyznaczone przez ministra zdrowia instytucje:

• Główny Inspektor Sanitarny 
• Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne 
• Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne 
• Centralna Baza Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych 

Wg projektu rozporządzenia Główny Inspektor Sanitarny do dnia 30 czerwca każdego roku sporządza i przekazuje Ministrowi Zdrowia ilościowe zapotrzebowanie na szczepionki dla terytorium Polski. Jest to zapotrzebowanie krajowe. Zapotrzebowanie krajowe zawiera zapotrzebowanie na szczepionki (ilości): 

• krótkoterminowe – obejmujące okres do końca danego roku
• średnioterminowe – obejmujące okres do końca roku następnego
• długoterminowe – obejmujące okres 24 miesięcy następujących po miesiącu, w którym sporządzono zapotrzebowanie krajowe.

Główny Inspektor Sanitarny do dnia 21 grudnia roku poprzedzającego realizację programu szczepień ochronnych, przekazuje do dyrektora Centralnej Bazy Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych prognozę dystrybucji szczepionek objętych zapotrzebowaniem krajowym w podziale na województwa dla poszczególnych kwartałów realizacji Programu Szczepień Ochronnych. 

Projektowane rozporządzenie, analogicznie jak obecne przepisy, wskazuje państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, państwowych wojewódzkich inspektorów sanitarnych oraz Głównego Inspektora Sanitarnego, jako podmioty odpowiedzialne za realizację zadań w zakresie sporządzania ilościowego zapotrzebowania na szczepionki. 

Nowością jest oparcie projektowanych przepisów na rozróżnieniu ilościowych zapotrzebowań na szczepionki na: 

• zapotrzebowanie na szczepionki dla obszaru powiatu wraz z harmonogramem dostaw, przechowywania i dystrybucji szczepionek (zapotrzebowanie powiatowe) lub zapotrzebowanie na szczepionki dla obszaru województwa wraz z harmonogramem dostaw, przechowywania i dystrybucji szczepionek (zapotrzebowanie wojewódzkie) – zapotrzebowanie o charakterze bieżącym 
• zapotrzebowanie krajowe – zapotrzebowanie o charakterze okresowym. 

To zróżnicowanie sposobu określania zapotrzebowania ilościowego na szczepionki jest konieczne ze względu na odmienne cele oraz charakter potrzeb. 

Przykładowo zapotrzebowanie na szczepionki na szczeblu powiatowym jest zależne od skali zamówień składanych bezpośrednio przez świadczeniodawców, co odbywa się praktycznie na bieżąco. Rocznie we wszystkich 318 powiatowych stacjach sanitarno-epidemiologicznych odbywa się około 100 tys. wydań szczepionek dla ponad 10 tys. świadczeniodawców, z których większość to świadczeniodawcy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ).  Zapotrzebowania składane przez POZ dotyczą najczęściej okresu najbliższych 1 do 2 miesięcy realizacji szczepień. 

Świadczeniodawcy POZ nie są obowiązani do określania swojego zapotrzebowania w dłuższej perspektywie czasowej (np. na następny rok), co jest spowodowane przede wszystkim faktem, że znaczny procent szczepień jest wykonywanych w ciągu kliku miesięcy po urodzeniu. 

Zapotrzebowanie na szczepionki wynika zatem z okoliczności, których nie można przewidzieć ani na które nie ma wpływu: nieznana jest dokładna liczba nowych urodzeń, a także liczba niemowląt, które zostaną po urodzeniu zapisane do danego świadczeniodawcy. 

Ponadto znaczna część rodziców dzieci u danego świadczeniodawcy już zapisanych, decyduje się wykonać szczepienia obowiązkowe szczepionkami wysoko-skojarzonymi, które kupują z własnych środków, co również ogranicza możliwość oszacowania rocznego zapotrzebowania. W związku z powyższym zapotrzebowania powiatowe oraz sporządzane na ich podstawie zapotrzebowania wojewódzkie mają wyłącznie charakter bieżący, służący zaspokojeniu aktualnych potrzeb zgłaszanych przez świadczeniodawców. 

Projekt rozporządzenia ma wejść w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia.

Źródła:

1. Projekt rozporządzenia MZ sprawie zapotrzebowania na szczepionki służące do przeprowadzania szczepień́ obowiązkowych 
2. https://legislacja.gov.pl/projekt/12389351/katalog/13080066#13080066 ;