Nowe możliwości diagnostyczne w POZ – panel alergenów wziewnych i pokarmowych

Nowe badania dla alergików – podstawa prawna

Możliwości diagnostyczne podstawowej opieki zdrowotnej są ściśle uregulowane prawnie. Świadczenia gwarantowane wymienia Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, którego najnowsza nowelizacja obowiązuje od 1 stycznia 2024 roku. W związku z nim wydane zostało także odpowiednie zarządzenie Prezesa NFZ oznaczone numerem 156/2023/DSOZ.

Jedną z ostatnich zmian w wymienionych aktach prawnych jest rozszerzenie badań wchodzących w skład budżetu powierzonego o:

●    immunoglobuliny E całkowite (IgE);

●    immunoglobuliny E swoiste (IgE) z panelem oznaczeń dotyczącym alergii wziewnych i pokarmowych:

○    alergeny wziewne: leszczyna, olcha, brzoza, trawy, żyto, bylica, roztocza kurzu domowego, pies, kot, alternaria – panel 10-punktowy;

○    alergeny pokarmowe: mleko, jajko, pszenica, soja, orzechy ziemne, orzechy laskowe, ryby, owoce morza (skorupiaki), marchew, jabłko.

Diagnostyka alergii – jak prawidłowo przeprowadzić?

Do niedawna badanie stężeń swoistych IgE w surowicy zlecało się przede wszystkim w gabinetach specjalistycznych, głównie ze względu na finansowanie przez NFZ. Jednak mimo włączenia wymienionych badań do budżetu powierzonego, należy pamiętać, że wskazane jest wykonanie w pierwszej kolejności punktowych testów skórnych, a dopiero później oznaczeń swoistych IgE w surowicy – są one mniej swoiste, lecz bardziej czułe. Nie należy wykonywać ich w formie badania przesiewowego.

Eksperci podkreślają, że gabinety POZ posiadające odpowiednie wyposażenie i doświadczenie w zakresie ewentualnego wstrząsu anafilaktycznego mogą bezpiecznie przeprowadzać punktowe testy skórne zgodnie z zaleceniami [3]. Warto pamiętać, że ujemny wynik punktowych testów skórnych nie wyklucza rozpoznania alergii – właśnie w tym przypadku pomocne okaże się oznaczenie swoistych IgE w surowicy.

Ponadto, warto pamiętać, że oznaczenie swoistych przeciwciał IgE może być szczególnie pomocne u niektórych pacjentów pediatrycznych – młodsze dzieci nie zawsze współpracują w zakresie punktowych testów skórnych.

Kiedy podejrzewać alergię?

Diagnozując alergię w gabinecie podstawowej opieki zdrowotnej, należy szczególną uwagę poświęcić objawom alergicznego nieżytu nosa. Są to, między innymi, utrzymujące się co najmniej przez godzinę dziennie przez minimum 2 dni dolegliwości takie jak:

●    wyciek wydzieliny z nosa o charakterze wodnistym lub śluzowym;

●    kichanie;

●    zatkanie nosa;

●    przewlekły kaszel jako efekt spływu wydzieliny;

●    świąd nosa i/lub zaczerwienienie i świąd spojówek, uszu, podniebienia lub gardła.

Większość chorych obserwuje nasilanie się objawów w nocy oraz po przebudzeniu. W zależności od czynnika wywołującego ANN, objawy mogą mieć charakter sezonowy lub całoroczny.

Podsumowanie

Włączenie do badań diagnostycznych dostępnych z poziomu podstawowej opieki zdrowotnej testów obejmujących panel oznaczeń dotyczących alergii wziewnych i pokarmowych to nie tylko skrócenie kolejek do specjalistów alergologii. Dzięki temu już w gabinecie pierwszego kontaktu możliwe będzie zidentyfikowanie, czy przyczyną dolegliwości jest alergia, a także wskazanie potencjalnego alergenu. Bez obciążania pacjenta dodatkowymi kosztami badań można zatem szybko i skutecznie wdrożyć odpowiednie postępowanie – wykluczenie styczności z alergenami (zwłaszcza w przypadku pokarmów) lub zidentyfikowanie okresów w roku, kiedy objawy mogą się nasilać.

Mimo dołączenia dodatkowych badań do budżetu powierzonego, nie wolno zapominać o tym, że niezwykle ważnym elementem diagnostyki alergii jest szczegółowy wywiad przedmiotowy. Dostępność nowych oznaczeń nie oznacza zatem, że należy zlecać je każdemu pacjentowi z objawami, które mogą sugerować alergię – nawet jeśli konieczne jest wykonanie badań pomocniczych, w pierwszej kolejności wskazane będzie sięgnięcie po punktowe testy skórne.

Konsultacja merytoryczna: lek. Monika Rydz-Sawicka

Referencje:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz.U. 2023 poz. 1427)

2. Zarządzenie nr 156/2023/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 2 listopada 2023 r. zmieniające zarządzenie w sprawie warunków zawarcia i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju podstawowa opieka zdrowotna

3. Jutel M.: Postępowanie w chorobach alergicznych w podstawowej opiece zdrowotnej: podsumowanie zaleceń grupy ekspertów European Academy of Allergy and Clinical Immunology 2014. Med. Prakt., 2014; 7-8: 60–68

4. Szczeklik A, Gajewski P (red.) Interna Szczeklika 2023. Medycyna Praktyczna, 2023